رقابت پذیری برندهای ایرانی کاشی و سرامیک در کلاس جهانی

به گزارش اخبار ساختمان، صنعت کاشی و سرامیک از گذشته تاکنون توانسته است نقش خود را در اقتصاد به خوبی ایفا کند. به‌طوری که در حال حاضر زمینه اشتغال‌زایی برای بیش از 45 هزار نفر به صورت مستقیم را فراهم کرده، این در حالی است که کشور ما به دلیل برخورداری از منابع و ذخایر طبیعی، نیروی انسانی و سابقه تاریخی همواره از مزیت اقتصادی برای تولید این محصول برخوردار بوده است این صنعت یکی از مهمترین صنایع معدنی واز جمله صنایع پیشرو در امر صادرات است که می‌توان با برنامه‌ریزی صحیح؛ صادرات این محصول را افزایش داد و امکان رقابت با سایر پیشتازان این صنعت در جهان را فراهم کرد. در همین رابطه با آقای مهندس بهنام عزیززاده مدیر انجمن صنفی تولیدکنندگان کاشی و سرامیک گفتگویی انجام داده ایم که مشروح آن را در ادامه می خوانید:

به نظر می رسد طی دو سال اخیر صنعت کاشی و سرامیک نیز مانند بسیاری از صنایع دیگر، شرایط سخت و شکننده ای را سپری کرده است. بفرمایید وضعیت کلی این صنعت در سال های اخیر به چه شکل بوده است؟

صنعت کاشی و سرامیک ایران با ضریب رشد بالایی که داشته است، به ظرفیت بالای 700 میلیون متر مربع رسیده و بیش از 130 واحد تولیدی در این صنعت فعال هستند. اما در حال حاضر با توجه به شرایط رکود و موانع موجود بر سر راه صادرات، حدود نیمی از ظرفیت واحد ها فعال است. به طوری که در سال های 97 و 98 میزان تولید این محصولات حدود 400 میلیون متر مربع بوده است. علت اصلی افت تولید در این صنعت را می توان تشدید تحریم ها، محدودیت های صادراتی از قبیل مشکلات بانکی و نقل و انتقال پول، معضلات ارزی، مشکل تأمین مواد اولیه، رکود در بازار داخلی و عدم ثبات اقتصادی عنوان کرد که اثرات منفی بر روند تولید کاشی و سرامیک گذاشته است.

با توجه به ظرفیت های صادراتی موجود در منطقه خاورمیانه و قابلیت های صنعت کاشی و سرامیک ایران برای حضور در بازارهای بین المللی، بفرمایید روند صادرات این صنعت به چه صورت است؟

در حال حاضر بیش از 40 درصد از کل تولید این صنعت صادر می شود بطوری که از 400 میلیون متر مربع تولید سال 98 حدود 161 میلیون متر مربع صادرات داشته ایم که بخش اعظمی از آن به کشورهای عراق، پاکستان و افغانستان بوده صادر شده به طوری که از مجموع حجم صادرات حدود 111 میلیون مترمربع به کشور عراق، 15 میلیون متر مربع به پاکستان و 10 میلیون متر مربع به افغانستان صادر شده است. به هر حال با توجه به پتانسیل های موجود، هدف اصلی از توسعه صنعت کاشی و سرامیک در کشور و افزایش ظرفیت تولید، درابتدا تأمین کامل نیاز داخلی و عدم وابستگی به واردات و سپس صادرات و حضور در بازارهای منطقه ای و بین المللی بوده در راستای توسعه صادرات غیر نفتی و ارز آوری بوده است. اما به دلیل وجود موانع متعدد بر سر راه صادرات، تاکنون این هدف بصورت کامل محقق نشده،از طرفی با توجه به شیوع بیماری کرونا تولید وصادرات تحت الشعاع این بیماری قرار گرفته به طوری که بر اساس آمار 9 ماهه اول سال جاری، میزان تولید کاشی و سرامیک حدود چهار درصد و مقدار صادرات نیز حدود 13 درصد نسبت به مدت مشابه سال 1398 با کاهش روبرو بوده است. نکته مهم اینجاست که کاشی و سرامیک ایران به سبب کیفیت بالا و قیمت مناسب نسبت به دیگر کشورهای رقیب در منطقه، از توان رقابتی بالاتری برخوردار است.

در حال حاضر به نظر می رسد برای فعال سازی ظرفیت های صادراتی کشور دستگاه دیپلماسی و رایزن های اقتصادی می بایست نقش آفرینی بیشتری داشته باشند. به نظر شما هم اکنون خدمات این دستگاهها برای صادرکنندگان ملموس است؟

رایزنان بازرگانی ایران متناسب با بازارهای هدف صادراتی از نظر تعداد نفرات و افراد متخصص بسیار محدود است به همین دلیل تاکنون نتیجه در خور توجهی دربر نداشته است. به نظر می رسد در این حوزه نیازمند اراده قوی و تغییرات ساختاری در جهت تقویت رایزن های اقتصادی هستیم.

آن طور که از صحبت های جنابعالی پیداست، روند صدور مجوزها در این صنعت نیز نگران کننده شده و با توجه به ظرفیت خالی 50 درصدی موجود، چطور روند صدور مجوزها همچنان ادامه دارد؟

کاملا درست است. ما به عنوان تشکل صنفی این صنعت در سالهای اخیر بارها این موضوع را به مسؤلین هشدار داده ایم و اعلام کرده ایم به جای صدور مجوزهای بی رویه احداث واحدهای کاشی وسرامیک، دولت باید در راستای ایجاد واحد های تولید مواد اولیه ، قطعات و زنجیره تأمین که مورد نیاز کارخانجات کاشی و سرامیک هست، گام بردارد. این درست همان بخشی است که صنعت کاشی و سرامیک کشور وابسته به کشورهای خارجی دارد. کاملا مشخص است که در بحث صدور مجوز در این صنعت در سال های اخیر به صورت افراطی عمل شده، چرا که در شرایط عادی به این حجم از واحدهای تولیدی نیازی نداشته ایم. ما معتقد هستیم که صدور مجوزهای بی رویه احداث واحد های تولید کاشی وسرامیک به نفع کشور نیست چرا که محصول تولیدی باید به فروش برسد و این مهم در زمانی که بازار داخلی با رکود مواجه است و صادرات هم با محدودیت هایی مواجه است اتفاق نخواهد افتاد. اگرچه در گذشته نگاه کلی دولتمردان به این حجم از صدور مجوزها عمدتا بر پایه تولید صادرات محور استوار بوده که به واسطه وجود تحریم ها این هدف محقق نشده و باعث ایجاد مشکلاتی در این صنعت شده است.

در سالهای گذشته موضوع واردات کاشی و سرامیک با وجود این حجم از ظرفیت های داخلی جای سوال بود. اگرچه در حال حاضر ممنوعیت واردات داریم، اما کم و بیش کالاهای وارداتی در بازار وجود دارد. چطور این روند کنترل نشده است؟

طی مکاتبات و مذاکرات پیوسته ای که در سالهای اخیر با وزارت صمت داشته ایم، اعلام نموده ایم که با توجه ظرفیت دو برابری تولید نسبت به مصرف وتقاضای داخلی، واردات کاشی و سرامیک قابل توجیه نیست، لذا واردات از چند سال پیش ممنوع شده است و آنچه که از محصولات برندهای خارجی در بازار مشاهده می شود احتمالأ به شکل های مختلف و یا غیر رسمی وارد می شود و حجم آن بسیار ناچیز است.

بیشتر بخوانید: صادرات کاشی و سرامیک با پوشش نانو

اگر بخواهیم از منظر رقابت پذیری کاشی و سرامیک ایرانی در بازارهای جهانی نگاه کنیم بفرمایید در حال حاضر از نظر سطح کیفی، طراحی و نوآوری این موضوع را چگونه ارزیابی می کنید؟

در حال حاضر تکنولوژی مورد استفاده توسط شرکت های داخلی، تکنولوژی روز دنیا است به همین جهت محصولات تولیدی در کشور دارای کیفیت بالایی است، اما به لحاظ قیمتی کاشی ایران به نسبت دیگر کشورها قیمت پایین تری دارد وبه همین جهت می تواند در حوزه صادرات با سایر کشورهای پیشتاز رقابت کند. از طرفی با توجه به اینکه این صنعت در سالهای اخیر بومی شده است لذا توان رقابتی تولیدکنندگان داخلی نیز همپای برندهای جهانی رشد کرده است به طوری که در حال حاضر تعداد قابل توجهی از برندهای کاشی و سرامیک ایرانی از شهرت و جایگاه منطقه ای و بین المللی بسیار بالائی برخوردار می باشند.

به نظر می رسد در حال حاضر ترکیه اصلی ترین رقیب این صنعت در منطقه به شمار می رود. به نظر شما مزیت های ایران در مقایسه با این کشور چیست؟

کاملا درست است. کشور ترکیه از لحاظ حجم تولید در حال حاضر در رتبه دهم دنیا قرار دارد و ایران هفتمین تولید کننده کاشی وسرامیک در جهان است، اما ترکیه به لحاظ ساختاری با کشور ما متفاوت است. اگر آنها توانسته اند در بازارهای خارجی خود موفق عمل کنند دلیل اصلی آن حمایت های همه جانبه دولت این کشور جهت نفوذ در بازارهای جهانی و توسعه صادرات بوده است. از طرفی آنها مشکلاتی از قبیل تحریم ها، مشکلات بانکی و تامین مواد اولیه و... ندارند و در عین حال دسترسی راحت تری به بازارهای اروپایی دارند.

بیشتر بخوانید: سرامیک کف باید چه ویژگی هایی داشته باشد؟

به نظر می رسد گاهی اوقات صادرات محصولاتی با کیفیت پایین به کشورهای منطقه ذهنیت مشتریان در بازارهای صادراتی را تحت شعاع قرار داده است. آیا این موضوع آن طور که از سوی مشتریان خارجی مطرح می شود، صحت دارد؟

صادرات محصولات بی کیفیت را به هیچ وجه قبول نداریم. اما ممکن است در این حجم بالای صادرات ، موارد نادری نیز محصول بی کیفیت وجود داشته باشد، اما این اعداد و ارقام چندان بالا نیستند. چنین اشتباهاتی ممکن است در کالاهای صادراتی اکثر کشورها وجود داشته باشد، اما تا آنجا که این انجمن بررسی کرده، تولید کنندگان داخلی در صورت بروز چنین مشکلاتی به سرعت در صدد جبران و یا رفع مشکل برآمده اند. با این حال، صنعت کاشی و سرامیک در ایران در سنوات گذشته به شکل عجیبی گسترش پیدا کرده است و حجم تولید این محصولات در کشور نیز رقم قابل توجهی است و شرکت های تولیدی نیز مجبور هستند برای بقای خود صادرات داشته باشند، اما اگر بخواهند به صورت کوتاه مدت برنامه ریزی کنند و فقط به فکر منافع کوتاه مدت خود باشند قطعا درآینده می تواند مشکلاتی را برای این صنعت به وجود بیاورد.

اگر بخواهید بهترین سال های رونق صنعت کاشی و سرامیک در سالیان اخیر را مورد اشاره قرار دهید، چه سال هایی را نقطه عطف این صنعت می دانید؟

در سال های 91 و 92 به سبب افزایش ساخت ‌وساز در قالب مسکن مهر، مصرف کاشی و سرامیک افزایش یافت و به موازات آن کارخانجات نیز با ظرفیت نسبتأ خوبی تولید می کردند. اما مقدار صادرات محصولات در طی 18 سال گذشته همواره روند صعودی داشته بطوری که در سال 81 مقدار صادرات حدود پنج میلیون متر مربع بوده اما این رقم درسال 98 به 161 میلیون متر مربع رسید.

در بحث نوآوری و طراحی از منظر معماری داخلی، وضعیت کاشی و سرامیک به چه شکل است؟

کارخانجات کاشی و سرامیک در کشور در حال تولید طرح های به روز با تنوع بسیار بالا هستند تا بتوانند پاسخگوی تمام سلایق مصرف کنندگان باشند. با این حال کارخانجات در طراحی و تولید طرح های جدید پا به پای تحولات جهانی در این صنعت پیش می روند.

آیا در بحث مواد اولیه به کشورهای خارجی وابستگی داریم؟

بله؛ در بخش هایی نیاز داریم که واردات صورت پذیرد. همین مساله در حال حاضریکی از چالش های پیش روی این صنعت به شمار می رود. زیرا علاوه بر مشکلات موجود بر سر راه تامین و انتقال ارز، وجود تحریم ها نیز روند تأمین این دسته از مواد اولیه را دشوار کرده است. در حال حاضر تأمین برخی مواد اولیه به سختی انجام می شود و با توجه به محدودیت هایی که وزارت صمت برای واردات یکسری از اقلام تعریف کرده است، باعث شده است تا واحدهای تولیدی در داخل برای تهیه این مواد گزینه های زیادی نداشته باشند و این موضوع باعث شده است تا قیمت تمام شده این کالاها افزایش پیدا کند.