اصول تخریب ساختمان و مراحل اجرای آن

به گزارش اخبار ساختمان، اغلب ساخت و سازهای شهری مربوط به تخریب و نوسازی ساختمان های کلنگی و قدیمی است که مالکان آنها پس از طی طریق قانونی و اخذ پروانه ساخت از شهرداری نسبت به تخریب ساختمان فرسوده اقدام و بستر را برای ساخت یک ساختمان جدید با آخرین استانداردهای ساخت و ساز را فراهم می کنند.

لازمه یک تخریب اصولی که با کمترین حادثه همراه باشد این است که مراحل گام به گام تخریب با توجه به چک لیست آن انجام شود.

تخریب ساختمان چیست؟

تخریب ساختمان عملیاتی است که طی آن یک خانه یا ساختمان که عمومی قدیمی ساخت یا اصطلاحا کلنگی است بواسطه یکی از روش های مدرن یا دستی خراب شده و آوار حاصل از آن به مکان دیگری منتقل می شود تا امکان انجام عملیات ساخت ساختمان جدید امکانپذیر شود.

هدف از تخریب سازه چیست؟

ساختمان ها و سازه ها دارای طول عمر مفید هستند. هر ساختمانی برای عمر مشخصی طراحی و ساخته می شود. هنگامی که این عمر مفید به پایان می رسد سازه دیگر برای زندگی امن نیست. همچنین اتفاق می تواند امنیت محله را نیز تحت تاثیر قرار دهد. به این ترتیب ضرورت تخریب و ایجاد یک سازه جدید خودنمایی می کند.

دلایل زیادی برای تخریب سازه‌ وجود دارد. به هر ترتیب سازه های کهنه باید با سازه های نو جابجا شوند. ممکن است ساختمان ایستایی خود را از دست داده یا هر نوع آسیب ساختاری دیده باشد به این ترتیب سازه های کوچک تخریب شده و سازه های بزرگتر جایگزین آنها می شوند.

مراحل تخریب ساختمان

تخریب ساختمان هم مانند ساخت یک ساختمان نوساز مراحلی دارد ولی در بسیاری از مراحل برعکس عملیات ساخت است.

دریافت مجوز تخریب ساختمان: پیش از شروع عملیات تخریب ساختمان بایستی مراحل اخذ جواز تخریب و نوسازی انجام شود و مجوزهای لازم برای تخریب آن را از شهرداری دریافت کنید.

قطع انشعابات آب، گاز و برق: پس از دریافت مجوزها با حضور در شرکت های آب و برق و گاز درخواست قطع انشعابات را می دهید و آنها با اعزام کارشناس نسبت به این کار اقدام می نمایند.

بازکردن تجهیزات ساختمان و تاسیسات: باز کردن تجهیزات و تاسیسات از کولر و کابینت گرفته تا هر چیز قیمتی، از دیگر کارهایی است که پیش از تخریب ساختمان بایستی به آن توجه کنید.

بازکردن درب و پنجره ها: در مرحله بعد بایستی پنجره ها را باز کرده و در جایی امن دور از سایت تخریب قرار دهید. سپس درب ها را بایستی باز نمایید.

اجرای فنس کشی در حریم ساختمان: پیش از آغاز عملیات تخریب بایستی ساختمان را حصار کشی کنید تا آوار تخریب روی مردم و رهگذران نریزد.

شروع عملیات تخریب با دستگاه و یا به صورت دستی: این مرحله در بخش های بعد به صورت کامل توضیح داده شده است.

تخلیه نخاله: تخلیه نخاله های ساختمانی ناشی از تخریب آخرین مرحله از تخریب است. پس از این کار می توانید زمین را جارو کشیده و برای ساخت یک خانه نو برنامه ریزی کنید.

پیمانکار تخریب ساختمان باید چه ویژگی هایی داشته باشد؟

تخریب ساختمان های فرسوده و کلنگی معمولا به صورت پیمانکاری انجام می شود. در این زمینه بسیار مهم است که پیمانکار تخریب ساختمان شما از تجربه کافی در این زمینه برخوردار بوده و دارای کد پیمانکاری از مراجع ذیصلاح باشد.

از دیگر ویژگی های پیمانکار مطمئن تخریب ساختمان این است که کارگران را بیمه کند تا در صورت وقوع حادثه با مشکل مواجه نشوید. از دیگر مسائلی که باید در پیمانکاری تخریب ساختمان به آن توجه شود خوش حسابی پیمانکار است. ممکن است شما بخواهید ضایعات ساختمانی را به پیمانکار بفروشید که در این صورت باید فرد مورد نظر مطمئن باشد.

انواع روش های تخریب

تخریب دستی ساختمان

تخریب دستی ساختمان که غالبا در ساختمان های کوچک و همچنین مکان های تنگ مورد استفاده قرار می گیرد به معنای تخریب سازه توسط نیروهای انسانی و با استفاده از ابزاری همچون کلنگ، پتک، قلم و چکش و … است. این روش به صورت بالا به پایین انجام می شود، به طوری که تخریب از بالاترین نقطه سازه یعنی سقف آغاز می شود و تا سطح زمین ادامه پیدا می کند.

هزینه تخریب ساختمان به روش دستی کمتر از روش مکانیکی است و چندان به تجهیزات و ماشین آلات پیشرفته نیازمند نیست. اما در عین حال سبب کاهش سرعت اجرای عملیات نسبت به روش مکانیکی و یا انفجاری می شود.

تخریب ساختمان به روش گوی تخریب

تخریب مکانیکی با استفاده از گوی یکی از قدیمی ترین انواع روش های تخریب ساختمان است که در آن با استفاده از یک گوی فلزی سنگین متصل به جرثقیل از خارج ساختمان به صورت آونگی و یا قائم به ساختمان ضربه زده می شود. استفاده از این روش نیازمند فضای زیادی بوده و علاوه بر این موجب ایجاد آلودگی صوتی و نیز انتشار گرد و غبار در فضا می شود.

تخریب ساختمان به روش بالا به پایین

در این روش نیز همانند تخریب دستی به روش بالا به پایین، عملیات تخریب از بالاترین نقطه ساختمان شروع شده و تا پایین ترین نقطه ادامه می یابد. در تخریب مکانیکی به روش بالا به پایین در ابتدا ماشین آلات مورد نیاز با استفاده از ماشین آلات مخصوصی همچون جرثقیل به بالای سازه مورد نظر برده شده و عملیات آغاز می شود.

پس از اینکه ماشین آلات به مکان مورد نظر انتقال داده شدند، گام های این روش شامل ایجاد رمپ موقت، تخریب ایوان ها، بالکن ها و تیرهای پیش آمده، اعضای سازه ای و در نهایت تخریب ستون ها خواهد بود.

تخریب ساختمان با لودر

این روش یکی از رایج ترین و متداول ترین روش های تخریب ساختمان است. غالبا استفاده از لودر در ساختمان های کوچک به تنهایی کافی است اما در ساختمان های بلند ممکن است که به تجهیزات و روش های دیگری هم نیاز باشد.

استفاده از این روش تنها زمانی مجاز است که فاصله ساختمان مورد نظر با خانه های مجاور زیاد بوده و یا در صورت نزدیکی اطمینان حاصل شود که برای آنها خطری ایجاد نمی کند. باید توجه داشت که اگرچه تخریب ساختمان با لودر موجب کاهش هزینه و افزایش سرعت عملیات می شود اما در مقابل امکان استفاده مجدد از مصالحی همچون آجر وجود نخواهد داشت.

تخریب مکانیکی ساختمان به روش فرو ریختن پیش بینی شده

روش فرو ریختن پیش بینی شده یکی دیگر از روش های تخریب مکانیکی ساختمان است. در این روش با حذف اصولی و یا تضعیف عناصر اصلی سازه ای اقدام به تخریب می کنند. به طوری که دستورالعمل های مربوطه جهت تخریب اعضای سازه ای باید به گونه ای باشد که ضمن پیشگیری از فرو ریختن زود هنگام، موجب فرو ریختن آوار حاصله از عملیات تخریب در محل های پیش بینی شده شود.

در طول عملیات تخریب مکانیکی به روش فرو ریختن پیش بینی شده، حداقل فاصله ایمنی که معادل با ۱/۵ برابر عنصر سازه ای در حال تخریب است باید رعایت شود. این روش باید در ساختمان های با ارتفاع کمتر از ۱۵ متر مورد استفاده قرار گیرد.

تخریب مکانیکی ساختمان با کشش طناب سیمی

در تخریب مکانیکی با طناب سیمی از کابل فولادی متصل به ماشین جا به جا کننده و یا دستگاه وینچ مکانیکی برای پایین کشیدن اعضای سازه ای استفاده می شود. اصول تخریب ساختمان با کشش طناب سیمی به شرح زیر است:

در حین عملیات کشش ماشین باید موازی با خط کشش بوده و فاصله ایمنی به اندازه ۱/۵ برابر ارتفاع ساختمان، بین ماشین و ساختمان حفظ شود. طناب یا زنجیر مورد استفاده در عملیات کشش باید دارای تنش کششی بیشتر از چهار برابر نیروی تئوری مورد نیاز بوده و حداقل ۲ بار در روز از نظر سایش و آسیب احتمالاتی بررسی شده و در صورت لزوم تعویض شوند. همچنین به منظور پیشگیری از بریدگی طناب در حین تخریب ساختمان، باید لبه های تیز قسمتی که طناب به دور آن پیچیده شده است به طور کامل پوشیده شود.

استفاده از روش مکانیکی کشش طناب سیمی تنها در ساختمان های با ارتفاع حداکثر ۱۵ متر مجاز است. به منظور اطمینان از سقوط کنترل شده قسمت های تخریب شده ساختمان، می توان بخش پایینی دیوار را با دقت تضعیف نمود. کلیه کارگران باید از مناطقی که خطر تضعیف طناب یا کابل وجود دارد دور بمانند.

تخریب ساختمان با تجهیزات روبوتیک

این روش یکی از مدرن ترین روش های تخریب ساختمان است که در آن از روبات هایی به منظور برش بتن استفاده می شوند. از این تجهیزات در تخریب اجزای کوچکتر سازه همچون دیوارهای نازک، جان پناه ها، دیوارهای برشی، دیوارهای حائل و … استفاده می شود. از مزایای این روش امکان جداسازی سنگدانه ها از یکدیگر و بازگردانی آن به چرخه تولید بتن است.

تخریب ساختمان به روش انفجار

این روش غالبا در سازه هایی همچون ساختمان های مرتفع (برج ها)، سیلو ها، پل ها و سوله ها مورد استفاده قرار می گیرد. در تخریب ساختمان به روش انفجار در ابتدا به منظور پیش بینی نحوه انفجار توسط نرم افزارهایی اقدام به آنالیز سازه نموده و پس از آن مواد منفجره (معمولا دینامیت) در مکان های تعیین شده قرار داده می شود و تخریب انجام می شود. در برخی موارد حتی نیاز به مدلسازی سه بعدی سازه ها نیز وجود دارد.

در این روش اگر تخریب به سمت خاصی مد نظر باشد باید ابتدا ستون های آن سمت تخریب شوند و اگر تخریب ساختمان بر روی قاعده خود و به صورت داخلی مد نظر باشد غالبا در ابتدا ستون های میانی و چند ثانیه پس از آن ستون های کناری حذف می شوند.

اگرچه تخریب ساختمان به روش انفجار دارای مزایایی همچون هزینه کم و سرعت عمل بالا است اما دارای معایبی از قبیل انتشار مقدار زیادی گرد و غبار، ایجاد آلودگی صوتی فراوان، امکان خرد شدگی و پرتاب اجزای سازه و همچنین خطرات استفاده از مواد منفجره هستند.

قوانین تخریب ساختمان

*  پیش از آغاز عملیات تخریب ساختمان، خانه ها و نیز معابر اطراف محل پروژه باید مورد بررسی قرار گرفته و به منظور جلوگیری از سقوط ضایعات و نخاله های حاصله بر روی عابرین، محل مربوطه به طور کامل توسط داربست و پوشش های توری سیمی و … محافظت شود به گونه ای که شیب این محافظ به سمت داخل ساختمان باشد.

*  به منظور جلوگیری از آسیب به تاسیسات زیر زمینی و همچنین پیشگیری از ایجاد لرزش و مزاحمت برای املاک مجاور حین عملیات تخریب، باید اثرات ضربه ای مقاطع سازه ای تخریب شده بر روی سقف ها و یا زمین مورد بررسی قرار گیرد.

*  در صورتی که ساختمان مورد تخریب دارای برق گیر باشد، ابتدا باید برقگیر از ساختمان جدا شود و در صورت لزوم مجدداً در نزدیک ترین فاصله نصب و آماده به کار شود.

*  در تخریب ساختمان باید توجه داشت که از فرو ریختن یکباره قسمت های بزرگ سازه همچون سقف جلوگیری به عمل آید. به طور کلی باید از تخریب قسمت هایی از سازه که ریزش ناگهانی سایر قسمت های سازه را در پی دارند، جلوگیری شود. به منظور برش تیرها در ابتدا باید آنها را به صورت مناسب مهار کرده و سپس اقدام به برش زدن تیرها شود.

*  نخاله ها و ضایعات حاصل از تخریب ساختمان نباید به صورت سقوط آزاد به بیرون پرتاب شوند، مگر آنکه از درون کانال های چوبی و یا فلزی اقدام به این کار شود که در این حالت در صورتی که شیب این کانال ها بیشتر از ۴۵ درجه باشد، کانال ها باید از چهار طرف کاملا مسدود شوند. همچنین دهانه های خارجی آنها نیز باید مجهز به یک دریچه محکم باشد.

*  در قرارداد تخریب علاوه بر تمام ماده های قرارداد، ساختمان باید توسط مجری در زمینه حوادث و سوانح پیش بینی نشده بیمه شود و نیز جهت جلوگیری از آلودگی صوتی و زیست محیطی محدودیت زمانی جهت انجام کار در نظر گرفته شود.

*  پیش از شروع حذف دیوارهای خارجی و کف طبقه زیرین، باید ضایعات و نخاله های حاصل از تخریب طبقه بالایی جمع آوری شده و در محل مناسب انبار شود. باید توجه نمود که محل جمع آوری این نخاله ها باید به صورتی باشد که مزاحمتی برای ساختمان های اطراف و عابران ایجاد نکرده و ضمنا موجب محدودیت فضای کاری کارگران و ماشین آلات نیز نشود.

*  ماشین آلات مورد استفاده به منظور تخریب ساختمان باید دارای وزنه تعادلی بوده و بر روی سطح صاف و محکم کار کنند. همچنین کابین این ماشین ها به منظور پیشگیری از برخورد نخاله ها با اپراتور و محافظت از آنها، باید دارای شیشه های ضد ضربه باشند. شایان ذکر است که بررسی مداوم این تجهیزات و نیز کابل ها به منظور جلوگیری از وقوع حوادث ناگوار لازم و ضروری است.

نحوه تعیین هزینه تخریب چگونه است؟

هزینه تخریب ساختمان در بازار ساختمانی با توجه به متراژ و نوع ساختمان و مصالح به کار رفته تعیین می شود. در بعضی حالات قرارداد به صورت روزشمار و در دیگر موارد به صورت پروژه ای بسته می شود. در نظر داشته باشید، بعضی از شرکت های ساختمانی و پیمانکاران تخریب و گودبرداری ساختمان در ازای اجرای پروژه تخریب و خاکبرداری، هزینه تخریب ساختمان دریافت نمی کنند و در ازای آن مصالح ساختمانی را مانند آهن آلات و دیگر ضایعات دریافت می کنند.

به طور کلی هزینه تخریب ساختمان به عوامل زیر وابسته است:

*  استحکام و قدمت ساختمان

*  مصالح به کار رفته در ساختمان

*  متراژ ساختمان

*  ماشین تخریب

*  ایمنی تخریب

*  روش تخریب

کلام آخر

هنگامی که عمر مفید یک سازه یا ساختمان به پایان می رسد باید به سادگی جای خود را به سازه ای جدید بدهد. برای این کار لازم است که سازه تخریب شود. تخریب سازه فرایندی است که طی آن فضا برای ساخت سازه های جدید باز می شود.

برای تخریب سازه های مختلف روش های مختلفی وجود دارد. برای مثال سازه های دارای ارتفاع بسیار کم (در حد 2 یا 3 طبقه) را می توان با پتک و استفاده از نیروی انسانی تخریب کرد. حال آنکه برای تخریب سازه های بسیار بلند باید از مواد منفجره استفاده کرد.

به دلیل پر خطر بودن و تخصصی بودن فرایند تخریب، استفاده از نیروی متخصص ضروری است و فرایند تخریب سازه های بزرگ باید حتما تحت نظر مهندس تخریب انجام شود.

بیشتر بخوانید: مهندسی تخریب چیست؟