حرکت معاملات ملکی به سمت خانه های کوچک متراژ

به گزارش اخبار ساختمان به نقل از روابط عمومی اتحادیه تعاونی های عمرانی شهر تهران، چهارمین میزگرد مسکن اقتصادی با حضور کامران غضنفری، نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی- خشایار باقرپور، مدیرعامل اتحادیه تعاونی های عمرانی شهر تهران- داوود بیگی‌نژاد، نایب رئیس اول اتحادیه املاک شهر تهران- حمیدرضا ناصری رئیس هیات مدیره تعاونی مسکن خادمین انصار المهدی (عج) برگزار شد.

جزئیات این گفتگو را در ادامه می‌توانید بخوانید:

مجری: آقای باقرپور یک توضیحی در خصوص ساخت مسکن‌های اقتصادی بفرمایید؟

خشایار باقرپور، مدیرعامل اتحادیه تعاونی های عمرانی شهر تهران: بحث سیاست های جمعیتی کشور یک مقوله بسیار مهمی است؛ در کشور ما بحران جمعیت شتاب بسیار بیشتری نسبت به سایر کشورها دارد و طبق پیش بینی ها روند آهنگ کند رشد جمعیت تا 10 سال آینده کاملا متوقف می شود و پس از آن با سیر منفی در رشد جمعیت روبه‌رو خواهیم بود و تا 50 سال آینده جمعیت کشور نصف جمعیت حال خواهد شد. وقتی بحث مشوق های فرزندآوری مطرح می شود، باید در این خصوص بگویم رکن مقدم این پدیده، ازدواج است، در شرایطی که میانگین سن ازدواج و فرزندآوری به شدت افزایش یافته است پس باید شرایط ازدواج را تسهیل کنیم. بیش از سه سال از قانون جهش تولید مسکن می گذرد اما هنوز به اهداف کمی در نهضت ملی مسکن دست نیافته ایم. بحث مسکن اقتصادی هم کیفیت را حفظ می کند هم ارتقا می بخشد. خرید متراژهای مسکن مهر و نهضت ملی واقعا برای یک زوج سنگین است، جوانان در یک شرایط فکری قرار دارند که هر دو فعالیت شغلی دارند و مسکن برای آنها بیشتر ساختار سرپناهی دارد پس باید درکی از نیازهای واقعی آنها داشته باشیم، باید مسکن را به شرایط اقتصادی جامعه نزدیک کنیم نه آنکه جامعه را نزدیک به مسکن کنیم چرا که اصلا چنین چیزی میسر نیست. جامعه از لحاظ معاملات ملکی پیش به سوی مسکن های کوچک متراژ است اما محصولی نداریم که پاسخگوی تقاضای بازار باشد.

مجری: آقای غضنفری طبق اصل 31 قانون اساسی دولت باید مسکن را بر اساس نیاز جامعه تامین کند اما جوانان نمی توانند ازدواج کنند چون سرپناهی با قیمت مناسب وجود ندارد حالا طرح مسکن اقتصادی می تواند بخشی از نیاز مردم جامعه را تامین کند؛ نظر شما در این باره چیست؟

کامران غضنفری، نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی: اگر قوانین برای تسهیل ازدواج و فرزندآوری اجرا شود بسیاری از مشکلات خواهد شد. متاسفانه برخی از مسئولین و متولیان امر اعتقادی به اجرای این سیاست ها ندارند. یکی از مشکلات این است که وزارت راه و شهرسازی شهرها و روستاها را قفل کرده است و اجازه نمی دهد خارج از محدوده آن شهر و روستا توسعه پیدا کند اینگونه با کمبود فضا و ساخت و ساز مواجه هستیم به همین جهت یکی از مصوبات مجلس یازدهم این بود که حدود 330 هزار هکتار به اراضی شهری در کل کشور اضافه شود اما این مصوبه هنوز اجرایی نشده است و گزارشی که وزیر راه، خانم مالواجرد در این خصوص ارائه کردند رقمی حدود چهار هزار هکتار گفتند! چهار هزار کجا و 330 هزارهکتار کجا؟! بیشتر به نظر می آید این موضوع را شوخی گرفتند، انتقادی هم که دیگر نمایندگان نسبت به ایشان دارند این است که خانم مالواجرد اعتقادی به این موضوع ندارد شاید بگویند موافق هستیم اما در عمل شاهد اجرایی آن نیستیم؛ بهانه این است که زیرساخت ها فراهم نیست. مطلب دیگر اینکه به جای آنکه دنبال آپارتمان سازی یا آپارتمان نشینی رویم که خیلی با فرهنگ کشور سازگار نیست و ناشی از فرهنگ غربی است چرا سنتی قدیم کشور خودمان را یعنی داشتن خانه مستقل و ویلایی را دنبال نکنیم؟ دوستانی که دغدغه دارند مسئولین را تشویق کنند تا زمین های مصوب شده را به زوج های جوان واگذار کنند. هیچ کدام از پروژه هایی که انبوه سازان بر عهده گرفتند در کوتاه مدت جوابگو نبوده است یعنی یک ساخت و ساز پنج سال زمان می برد در صورتی که اگر زمین به فرد ارائه شود حداکثر دوسال در خانه خود ساکن شده اند.

مجری: وقتی درآمدی ندارند چطوری بسازند؟

غضنفری: همان وامی که به انبوه ساز می دهند را به فرد واگذار کنند سپس با قرض های دیگر می تواند واحد را بسازد. نسل های گذشته مگر چگونه صاحب ملک شده اند؛ به همین شیوه بوده است. کوچک سازی با فرهنگ ایرانی نمی سازد؛ واحد 25 یا 30 متری یعنی چه؟ از نگاه بنده 25 متر یعنی یک اتاق خواب، آشپزخانه، دستشویی و حمام.

مجری: بسیاری از چیزها بوده که با فرهنگ کشور سازگار نبوده اما طی مرور جا افتاده است. مثلا قبلا چیزی به نام نامزدی نبوده است اما اکنون یک دختر و پسر به دلیل عدم تهیه جهیزیه و مسکن شاید پنج سال هم نامزد باشند.

غضنفری: فرزندان بنده اینگونه نبودند طی یک سال تشکیل زندگی دادند و در منزل استیجاری هم شروع کردند.

مجری: خداحفظشان کند؛ مثلا در فرهنگ ما کار کردن زن ها معنا نداشته است اما هم اکنون زنان پا به پای مردان کار می کنند.

غضنفری: خیر؛ قبلا هم زنان کار می کردند اما به معنی مفهوم کاری امروز همانند کار کردن زنان در اداره جات نبوده است.

باقرپور: آقای غضنفری فرمودید فرزندانتان بسیار سریع تشکیل زندگی داده اند؛ دقیقا چندسال گذشته؟

غضنفری: فکرکنم آخرین فرزندم 5 الی 6 سال گذشته تشکیل زندگی داد.

باقرپور: خدا حفظشان کند؛ حالا خاطرتان است خانه ای که اجاره کرده بودند چند متر بود و چه مقدار هزینه برای آن پرداخت کردند؟

غضنفری: فکر کنم واحد 80 متری

باقرپور: سال بعد توانست تمدید کند؟ مالک چند درصد هزینه اجاره را افزایش داد؟

غضنفری: درحد 10 الی 20 درصد

باقرپور: پس شما یک مالک فضایی داشته اید

غضنفری: خوش انصاف بوده نه فضایی

باقرپور: هم اکنون نایب رئیس اتحادیه املاک اینجاست و طبق گزارشات ایشان همان پنج سال گذشته ای که شما می فرمایید مالک حداقل 60 درصد هزینه اجاره بها یا ودیعه را افزایش داده است اما اگر فرزند شما کارمند دولت بوده است نهایتا دولت حقوقش را 20 درصد اضافه کرده است حالا این فاصله 40 درصدی چه می شد؟ تصور کنید فرزند خودتان فرزند ملت است. همان فرزند شما در سال دوم دیگر توان نداشت و خانه 80 متری را به 50 متری تبدیل می کرد یا از مرکز شهر به جنوب شهر می رفت. فرزندتان پس از پنج سال توانست خانه ای خریداری کند؟

غضنفری: خیر همچنان مستاجر هستند

باقرپور: شما چشم انداری برای خانه دار شدنش می بینید؟

غضنفری: در مسکن مهر ثبت نام کرده اند

باقرپور: ممنون از توضیحاتتان.

غضنفری: بنده در یک برهه ای مجبور به اجاره واحد آپارتمانی خود شدم و منزل دیگری را اجاره کردیم، سه سال به این شیوه گذشت و در طی این مدت یک ریال هم به اجاره مستاجر خود اضافه نکردم نه یک ریال پول پیش درخواست کردم نه به کرایه اضافه کردم و آن منزلی هم که اجاره کرده بودیم پس از دوسال به پول پیش اضافه کردند آن هم با انصاف یعنی این موضوع به انصاف مالکین بستگی دارد.

باقرپور: تلفن مالکان خود را هم به ما بدهید.

مجری: آقای بیگی نژاد نظر شما در رابطه این توضیحات چیست؟ بنده صحبت های آقای غضنفری را با واقعیات جور نمی بینم

بیگی‌نژاد، نایب رئیس اول اتحادیه املاک شهر تهران: برای بررسی این موضوع باید در ابتدا جهت حرکت مردم را ببینیم. افرادی که در نواحی شمالی شهر تهران زندگی می کنند قطعا برای فرزندان خود نمی توانند در همان ناحیه خانه ای تهیه کنند؛ لایه های بالایی به میانی و میانی به پایین شهر و پایین شهر به حاشیه حرکت می کند، این حرکت رو به کاهش نشان قدرت ضعیف مردم در حوزه مسکن است. هم اکنون در داخل شهرها خروجی متراژها به گونه ای است که در توان خرید مردم نیست؛ هم اکنون میزان متراژی که در توان خرید مردم است از دسترس دور شده است. براساس اصل 31 دولت موظف به تامین مسکن اجتماعی است اما موضوع مهم ما مسکن حمایتی است یعنی شروع داستان را می خواهیم رقم بزنیم یعنی نقطه آغازی را برای خانوارها ایجاد کنیم تا بتوانند افراد تشکیل خانواده دهند. تمایل به انگیزه ازدواج وجود دارد اما وقتی یک جوان استطاعت آن را در نظر می گیرد می بیند که توانی ندارد. اینکه می فرمایند دولت زمین ارائه دهد باید بگویم که مبلغی که باید هزینه شود تا یک ساختمان 100 متری به صورت سنتی ایجاد شود حدود 1/2 میلیارد تا 1/5 میلیارد تومان است اما آیا این به درد مردم می خورد؟ هرسالی که جلوتر می رویم تعداد قراردادهایی که مشاوران املاک ثبت می کنند، کاهش می یابد، تعداد جمعیت مستاجرین نسبت به سال گذشته افزایش پیدا کرده است. خلأ این است که متراژی که از داخل شهرها در ساخت و ساز خروجی می دهد با توان مردم در رابطه عکس قرار گرفته است. جمعیت یک دوران باروری دارد بنابراین اگر امروز برای نسل جوان که نیازمند و اشتیاق به تشکیل خانواده را دارند فکر اساسی نکنیم با چالش بیشتری مواجه می شویم؛ در کل باید از طرح و ایده هایی که مردم را به سوی خانه دار شدن سوق می دهد حمایت کنیم.

مجری: آقای ناصری نظر شما در رابطه با صحبت عزیزان چیست؟

ناصری، رئیس هیات مدیره تعاونی مسکن خادمین انصار المهدی (عج): هم‌اکنون چالش اصلی اقشار آسیب پذیر که عمده مردم جامعه را تشکیل می دهند، مسکن است، برخی افراد مجبورند ۷۰ تا ۱۰۰ درصد حقوقی را که دریافت می کنند بابت هزینه مسکن پرداخت کنند. لازمه یک ازدواج مسکن است اما وقتی برای فرد پولی باقی نمی ماند چطور مسکن تهیه کند؟ به همین جهت از ازدواج منصرف می شود. اگر می خواهیم مشکل جوانان مملکت حل شود باید در ابتدا مسکن آنها فراهم شود یعنی مقدمات مسکن ارزان قیمت حتی به متراژ کوچک. در کل تنها راه حل مشکل مسکن جوانان ساخت واحد‌های کوچک متراژ است، در چنین فضایی زندگی ها شدنی تر است و دولت می تواند با تسهیلات کنونی این متراژها را فراهم کند. بنده معتقدم اگر زندگی آغاز شود بقیه مشکلات به تدریج حل خواهد شد.

مجری: جناب آقای غضنفری طبق صحبت های آقای بیگی‌نژاد، آیا در این میان قوانینی که به هیچ کاری نیامده است، خوب است؟

غضنفری: شما می فرمایید برای یک واحد ۶۰ الی ۷۰ متری، پنج میلیارد تومان باید هزینه شود؟

مجری: بله، به نظر شما چه قدر باید پرداخت شود؟

غضنفری: قطعا به این مقداری که شما می فرمایید، نیست.

بیگی نژاد: پیشنهاد بنده این است که سوال از آقای غضنفری در این خصوص نپرسید و فقط نظر ایشان پرسیده شود

غضنفری: هم‌اکنون بخش عمده قیمت مسکن مربوط به زمین است اما اگر بنا شود دولت زمین را به طور رایگان به مردم واگذار کند و فقط هزینه آماده سازی را از افراد دریافت کند، دیگر یک فرد چند میلیارد بابت هزینه زمین پرداخت نمی کند که البته بخشی از این پرداختی هم با وام بانکی قابل تامین است. هم‌اکنون پول و زمین در کشور ما کم نیست؛ طبق آمار اراضی مسکونی کشور که زیر بنای ساخت است، کمتر از 2 درصد کل مساحت کشور را شامل می شود یعنی زمین غیر مسکونی در کشور زیاد موجود است.

مجری: آیا زیرساخت ها در آنجا فراهم است؟

غضنفری: 330 هزارهکتاری که مجلس یازدهم تصویب کرده بود، با توجه به همین موضوع است یعنی در شهرها و روستاها یک حریمی قائل شوند و آن را در اختیار افراد بگذارند، اینکه می گویند پول نیست، چیزی چیزی را قبول ندارم، چطور برای ایران‌مال در غرب تهران می توانند چندین هزار میلیارد تومان به یک واحد صنفی اعتبار و وام دهند اما برای جوانی که می خواهد وام مسکن دریافت کند، پول نیست؟! اگر جلوی زد و بندها و رانت خواری ها گرفته شود، پول است همچنین اگر دولت جلوی برخی از سیاست های غلط را بگیرد مثلا با کمال تأسف سیاست آزادسازی نرخ ارزی را که وزارت اقتصاد در پیش گرفته، یک سیاست کاملا مخرب و به ضرر تمامی مردم است البته در درجه اول زیان این موضوع به جوانی که می خواهد ازدواج کند، می رسد. چالش مسکن راه حل دارد به شرط آنکه برخی مسئولین اراده انجام آن را داشته باشند.

مجری: شما پاسخ سوال بنده را ندادید؛ آیا قانونی که تصویب می شود اما در راستای ارتقای کیفیت زندگی مردم نیست، خوب است؟

غضنفری: باید نقاط ضعف قوانین برطرف شود. دوستان برای برطرف کردن ضعف ها پیشنهاد دهند تا آنها در کمیسیون های مربوطه مجلس بحث و بررسی شود تا به نتیجه قابل قبولی برسد.

باقرپور: آقای دکتر مگر شهروندان می توانند پیشنهاد دهند؟

غضنفری: بله، همه می توانند.

باقرپور: در کجا این کار باید صورت گیرد؟

غضنفری: به نماینده ها پیشنهادات خود را ارائه دهند.

باقرپور: یعنی از دفتر نماینده ها وقت بگیرند تا پیشنهادات خود را ارائه دهند؟

غضنفری: بله

باقرپور: آن وقت چه زمانی به فرد وقت ارائه آن پیشنهاد را می دهید؟

غضنفری: یا به صورت حضوری یا غیرحضوری در شبکه های اجتماعی می توانند این کار را انجام دهند.

باقرپور: یعنی ۸۰ میلیون ایرانی باید پیشنهاد دهند؟ چرا قانونگذار از همان ابتدا قانون درست وضع نمی کند که دچار اشکالات نشود؟

غضنفری: ۸۰ میلیون که واقعی نیست؛ می توانیم بگوییم ۸۰ هزار نفر

باقرپور: اصلا عمر مجلس به ۸۰ هزار نفر می رسد که بخواهد به تمامی پیشنهادات رسیدگی کند؟ شما موضوع را دارید منحرف می کنید.

غضنفری: کارگروه های تخصصی در این موضوع وجود دارد.

باقرپور: اصلاح قانون وظیفه شهروند نیست، یک شهروند به نماینده رای داده است که چنین کارهایی را انجام دهد.

غضنفری: شما نواقص قانون را می دانید؟ همینطور رو هوا که نمی توانید بگویید قوانین ایراد دارد.

باقرپور: عملیاتی نیست که بنده درب دفتر شما را بزنم یا در شبکه های اجتماعی اعلام کنم یا اصلا نامه‌ دهم.

غضنفری: چنین کاری کاملا شدنی است چرا که کارگروه های تخصصی در حوزه های مختلف وجود دارد.

باقرپور: مگر آنها در این کشور زندگی نمی کنند و خبر از معیشت مردم ندارند؟ می دانید وقتی آمار معاملات مسکن کاهش می یابد، یعنی چه؟ یعنی دیگر تولیدکننده در این بازار وجود نخواهد داشت و در کشورهای دیگر اقدام به ساخت می کند. اعداد و ارقام آمارها با ما حرف می زنند، مهم این است که گوش شنوا باشد.

غضنفری: یکی از کارهای مهم مرکز پژوهش های مجلس همین است یعنی از نظرات کارشناسان رشته های مختلف چه در داخل مجلس چه در بیرون آن استفاده می کنند سپس جوانب کار را می سنجند.

باقرپور: آقای غضنفری در این مملکت فوتبال را سیاسی کردید، دستتان درد نکند یا بازار را سیاسی کردید اما دیگر معیشت مردم را سیاسی نکنید. بالای ۵۰ سال است آپارتمان نشینی در این مملکت وجود دارد. فرهنگ یک مقوله ایستا نیست، یک مقوله ای است که متناسب با شرایط، محیط و بسیاری از پارامترها تغییر می کند بنابراین نفرمایید که آپارتمان نشینی با فرهنگ ما همسو نیست، بنده به شما نشان می دهم که در مکان هایی که ویلا وجود دارد چه فسادهایی رخ می دهد.

غضنفری: بنده هم این مسائل را می دانم. ما فقط در شهرهای بزرگ با معضل آپارتمان نشینی روبه‌رو هستیم، هم اکنون در شهر یزد بسیاری خانه ها یک یا دوطبقه هستند.

باقرپور: شما به وزیر راهی که چهار ماه از کارش می گذرد، ایراد می گیرید اما آیا جلوی وزیر نیرو هم گرفتید که چرا زمینی را مهیا نکردید؟ مسکن نصف دولت را درگیر خودش می کند یعنی وزارت راه و شهرسازی، وزارت صمت، وزارت نیرو و... درگیر می شوند.

غضنفری: بله، به همین دلیل است که می گویند مسکن پیشران اقتصاد کشور است. در بسیاری شهرها و روستا می توانیم محدوده اراضی مسکونی را افزایش دهیم.

باقرپور: شما اسم ببرید که زیرساخت آن فراهم شده اما وزیر اجازه نمی دهد؟

غضنفری: فقط در تهران زمین کم است اما در دیگر شهرها چنین محدودیتی را نداریم، البته محدودیت قانونی داریم که مصوبه مجلس تا حد زیادی دست دولت را در این خصوص باز می کند. ما نمی گوییم نباید آپارتمان سازی شود فقط حرفمان این است در شهرهایی که امکان ساختن خانه های ویلایی یک الی دو طبقه را داریم، آن را بسازیم یعنی چنین طرحی را بیشتر مد نظر قرار دهیم.

باقرپور: بنده یک پیشنهاد دارم؛ شما قوانین را اصلاح کنید تا امکان تولید کوچک متراژ مهیا و موانع این کار برطرف شود و بنده مسکن را تامین کنم تا جوان تشکیل زندگی دهد سپس شما یک زمین به آن جوان ارائه دهید تا ویلایی بسازد؛ خوب است؟

غضنفری: بنده جلسه دارم باید بروم چرا که کارشناس این حوزه نیستم.

مجری: نماینده مردم که هستید

غضنفری: بنده نظر کلی خود را مطرح کردم، لطف کنید پیشنهادات را به صورت مکتوب به ما دهید تا در کمیسیون های مربوطه بررسی شود.

مجری: آقای بیگی نژاد بنده می گویم خرید یک آپارتمان نقلی چهار تا پنج میلیارد تومان هزینه می برد، حالا شما بفرمایید که میانگین خرید و فروش در شهر تهران چه‌ مقدار است؟

بیگی‌نژاد: تا مردادماه سال جاری میانگین خرید و فروش حدود ۸۸ میلیون تومان بوده است و تعداد قراردادهایی هم که در شهر تهران در ۲۲ منطقه ثبت شده است، حدود چهار هزار قرارداد بوده است اما طبق گزارشات اخیر تعداد قراردادها کاهش پیدا کرده است و این موضوع به متصدیان امر اعلام شده تا شرایط به سمتی رود که تمایل افراد نسبت به خریداری مسکن افزایش پیدا کند‌.

مجری: طبق فرمایشات شما مردم به سمت کوچک متراژ سوق پیدا کرده اند یا خیر؟

بیگی‌نژاد: تمایل افراد در مناطق مختلف متفاوت است، امکان دارد در شمال شهر واحدهایی با متراژهای ۱۰۰ تا ۱۵۰ متر کوچک متراژ باشد اما در میانه شهر واحد‌های ۵۰ تا ۶۰ متر تقاضا داشته باشد. تمهیداتی باید اندیشیده شود تا کسانی که می خواهند وارد بازار مسکن شوند بتوانند ورود پیدا کنند و ورود آنها هم با یک هزینه قابل قبولی باشد.

مجری: آقای ناصری صحبت ها را شنیدید؛ نماینده مردم می گوید چهار الی پنج میلیارد تومان برای خرید یک آپارتمان لازم نیست یعنی نماینده ما درد مردم را متوجه نمی شود، نظر شما در این باره چیست؟

ناصری: ۶۰ تا ۷۰ درصد متقاضیان مسکن آحاد جامعه را تشکیل می دهند. قانونگذار و دولت باید برای این دسته از مردم فکر کنند. ۱۰۰ درصد مردم زندگی در واحد‌های ۲۵ متری را قبول می کنند پس باید این نوع قانون مد نظر قرار گیرد، بحث این است تا تشکیل زندگی یک فرد صورت گیرد اما چندسال باید صبر کنیم تا صحبت های آقای غضنفری عملی شود؟ آیا اصلا امکانپذیر است؟ ما می گوییم خیر، نمی شود؛ جوانی که در شرایط کنونی جامعه یک حقوق بگیر معمولی است و می خواهد تشکیل زندگی دهد باید یک آپارتمان کوچک متراژ دریافت کند تا زندگی اش را سر و سامان دهد. بنده معتقدم ۱۰۰ درصد جوانان با ساخت واحد‌های کوچک متراژ موافق هستند در حال حاضر هیچ راهی جز کوچک متراژ وجود ندارد اگر مسئولین فکر می‌کنند وجود دارد آن را مطرح کنند.

مجری: آقای بیگی نژاد جمع بندی شما را بشنویم؟

بیگی‌نژاد: باید یک سند چشم انداز طولانی مدت که تابع از شرایط دولت ها نباشد داشته باشیم تا آن سند موضوع جمعیت، توانمندی و دیگر مسائل را در موضوع مسکن در اختیار دولت ها قرار دهد. اینکه هر دولتی با طرح و ایده های خودش یک راهکار برای مسکن بگذارد، نمی شود.

مجری: آقای باقرپور شما صحبت های پایانی خود را بفرمایید؟

باقرپور: بنده واقعا نمی دانم از چه زمانی قرار است واقع بینانه به موضوعات نگاه کنیم، تفکرات رویایی که به جایی نمی رسد. حل ریشه ای مسائل و مشکلات مستلزم این است یک تلاش بالقوه رخ دهد، اصلا جلسات نمایندگان کف خیابان برگزار شود تا مردم ببینند درگیر چه موضوعاتی هستند یعنی با فضای واقعی جامعه در تعامل باشند و متناسب با آن قوانین را وضع یا اصلاح کنند. مخاطب مسکن جوانان بسیار فرق دارد پس آنقدر تلاش نکنیم که مدل های ۵۰ سال گذشته را برای ۵۰ سال آینده تزریق کنیم، جوانان چنین چیزی را نمی پسندند، برایشان مهم است خانه ای که می خواهند در آن زندگی کنند به هوش مصنوعی مجهز باشد؛ ان‌شاءالله این واقع بینی در مسئولین بیشتر رسوخ داشته باشد.