هدف از ساخت خانه های 30 متری چیست؟

به گزارش اخبار ساختمان، بااین‌حال، اخیرا با پیشنهاد شهردار تهران مبنی‌بر آمادگی این نهاد اجتماعی برای احداث واحدهای مسکونی 30متری، رنگ‌و‌بوی جدیدی به‌خود گرفته است. این نوع واحدهای مسکونی سال‌هاست که در کشورهای اروپایی رواج پیدا کرده‌اند که البته رواج در جوامع غربی دلایل متعددی دارند.

باوجوداین، بدیهی است این واحدهای مسکونی بندانگشتی با فرهنگ عمومی جامعه ایرانی-اسلامی سنخیتی ندارد و ساخت آن‌ها سبب بروز مشکلات فراوانی در کشور خواهد شد.

احتمالا اگر از همه مردم جهان سوال کنید خانه‌ای بزرگ‌تر یا کوچک‌تر را ترجیح می‌دهند، تقریبا همه افراد فضای بیشتر و خانه‌های بزرگ‌تر را انتخاب می‌کنند. حال سوال اینجاست که خانه‌های کوچک و متراژ پایین اساسا بر چه پایه‌ای ساخته می‌شوند؟ ساخت مسکن‌های 30متری که طرحش به‌تازگی در دولت مطرح شده، مدت‌هاست در کشورهای توسعه‌یافته اجرایی شده. کشورهای اروپایی، چین، ژاپن و بخشی از آمریکای‌شمالی ازجمله مناطقی هستند که این نوع خانه‌ها در آن‌ها رواج دارد. درادامه این گزارش، به مشکلات و دلیل ایجاد یا استقبال از مسکن‌های کمتر از 30 متر می‌پردازیم.

به‌گزارش BBCworldnews، از زمان بحران اقتصادی و مالی سال 2008 انگلیس، سرمایه‌گذاری‌های بخش دولتی در مسکن ارزان‌قیمت و اجتماعی 50درصد کاهش یافت و به‌دنبال آن، نبود مسکن ارزان‌قیمت در شهرهای اروپا باعث ایجاد نگرانی در اقشار مختلف شد.

حالا مسکن برای بسیاری از افراد گران شده است و بررسی‌ها نشان می‌دهد مقدار پولی که برای زندگی در این خانه‌ها پس از کسر بودجه مسکن باقی می‌ماند، روز‌به‌روز در حال کاهش است. قبل از شروع این موضوع، بد نیست بدانید طبق قوانین اروپا، هنگامی‌که می‌خواهند در مسکن ارزان‌قیمت سرمایه‌گذاری کنند، شهرها و مناطق را محدود می‌کنند و اغلب این خانه‌ها در حاشیه شهرها و در قالب شهرک ساخته می‌شوند.

همین موضوع باعث می‌شود بسیاری از افراد مجبور به ترک شهر شوند و هرروز برای کار یا تحصیل مسافت‌های طولانی برای رسیدن به شهر طی کنند. این موضوع یکی از معضلاتی است که این روزها ساکنان این خانه‌ها که اغلب قشر ضعیف جامعه را تشکیل می‌دهند، با آن دست‌به‌گریبان هستند؛ چراکه هزینه‌ای گزاف به مخارج ماهانه‌شان اضافه شده است.

رواج تخت‌های اجاره‌ای

رشد قیمت اجاره خانه‌های خصوصی و اجتماعی باعث شده در یک دهه اخیر، بسیاری از ساکنان این خانه‌ها یک اتاق یا یک تخت از خانه خود را اجاره دهند. اجاره کوتاه‌مدت ازطریق سیستم‌عامل‌های دیجیتال و پلتفرم‌های مختلف به گردشگران به‌طور چشمگیری افزایش یافته که در اجاره مسکن موجود برای ساکنان محلی کمک محسوب می‌شود.

با‌این‌حال، به‌تازگی ازطریق کمیسیون اروپا، طرحی به‌نام «مسکن برای همه» راه‌اندازی شده که اتحادیه‌های مستأجر، اتحادیه‌های کارگری، سازمان‌های اجتماعی و کلیسایی، سازمان‌های حقوق بشری، گروه‌های دانشجویی، بازنشستگان و افراد مختلف جامعه که می‌خواهند برای هزینه‌های مسکن ارزان‌قیمت‌تر بجنگند، متحد می‌کند؛ طرحی که تاکنون توانسته بیش از یک‌میلیون امضا از شهروندان اروپایی جمع‌آوری کند تا وضعیت مسکن را سامان‌دهی کنند.

مسکن ازجمله حقوق انسانی است و کالای مصرفی نیست. شهروندان اروپایی با این طرح خواستار وضع قوانین بهتر اتحادیه اروپا برای مسکن ارزان‌قیمت، عمومی و اجتماعی در اروپا شده‌اند. در اسپانیا، پرتغال و ایرلند سهم خانواده‌های فقیر که هزینه زیادی برای مسکن پرداخت می‌کنند، بیش از دوبرابر شده است.

دراین‌میان، یونان شدیدترین افزایش را ثبت کرده است. ارزان‌بودن مسکن به مسأله مهمی تبدیل شده و زندگی میلیون‌ها شهروند اروپایی را تحت‌تأثیر قرار داده است.

در اروپا تقریبا یک‌چهارم از بودجه کل خانوارها صرف مسکن می‌شود و این موضوع در کشورهای بحران‌زده بسیار بیشتر شده است؛ به‌طوری‌که در بسیاری از مناطق یونان، خانوارها 40‌درصد از درآمد خود را صرف هزینه‌های مسکن می‌کنند.

خانه‌های بندانگشتی

تحقیقات مؤسسه رویال معماران انگلیس (ریبا) درباره خانه‌های کم‌متراژ و کمتر از 30 متر می‌گوید کمبود مکان شایع‌ترین دلیل نارضایتی افراد از خانه‌های خود است. تقریبا نیمی از افراد بررسی‌شده (47درصد) گفتند فضای کافی برای مبلمان آن‌ها وجود ندارد، 57درصد گفتند فضای ذخیره کافی برای اسباب و اثاثیه وجود ندارد و 28درصد احساس می‌کنند نمی‌توانند از سروصدای همسایگان دور شوند.

فرار از هزینه هنگفت انرژی

یکی از دلایلی که مسکن با متراژهای کم در اروپا رواج زیادی دارد، مسأله انرژی است. هزینه انرژی شامل آب، برق و گاز در بسیاری از کشورهای اروپایی آن‌قدر زیاد است که بسیاری از مستأجران که بخش زیادی از درآمد خود را صرف اجاره خانه می‌کنند، نمی‌توانند خانه‌های خود را از یک اندازه‌ای بیشتر گرم نگه دارند؛ به‌همین‌سبب، ترجیح می‌دهند در خانه‌هایی با متراژ کمتر ساکن شوند.

به‌طور مثال، 22درصد از خانوارهای اجاره‌نشین در انگلیس گفته‌اند نمی‌توانند خانه خود را تمام‌مدت گرم نگه دارند و این موضوع در کشورهای جنوب و جنوب‌شرقی اروپا بیشتر یافت می‌شود. در بلغارستان، یونان، قبرس و پرتغال بیش از 20درصد از کل خانوارها می‌گویند نمی‌توانند خانه خود را به قدر کافی گرم نگه دارند.

در بسیاری از خانه‌های کم‌متراژ، اجاق‌گاز و ماشین لباسشویی وجود ندارد. مغازه‌های زیادی در شهرهای اروپا وجود دارند که پر هستند از دستگاه‌های ماشین لباسشویی که افراد می‌توانند لباس‌های خود را با قیمت کمی آنجا بشورند؛ حتی با قیمتی کمتر از خشکشویی. نبود گاز و وسایل گرم‌کننده در برخی از این خانه‌های بندانگشتی نشان می‌دهد ساکنان آن‌ها همه وعده‌های غذایی خود را در بیرون از خانه می‌خورند و احتمالا با پدیده‌ای به‌عنوان مهمان و رفت‌و‌آمدهایی اینچنینی چندان ارتباط برقرار نکرده‌اند.

سلول‌های انفرادی

افزایش زندگی انفرادی یکی دیگر از عواملی است که سبب رواج این نوع مسکن‌ها شده است. افرادی مایل هستند به‌تنهایی زندگی کنند و مکانی مدنظر آن‌هاست که هم بتوانند در آن زندگی کنند و هم بیزینس و اغلب انتخاب نهایی‌شان همین مسکن‌های کوچک و بندانگشتی هستند؛ موضوعی که در ایران هم رو‌به‌رشد است و ساخت چنین واحدهایی به تجردگرایی و رواج این پدیده کمک شایانی می‌کند.

بااین‌حال، به‌‌نظر می‌رسد ساکنان این نوع آپارتمان‌ها در نیویورک و ژاپن اسرار این سبک زندگی را می‌دانند. آن‌ها زیاد بیرون غذا می‌خورند و زمان زیادی را در پارک می‌گذرانند و در زمستان، خانه‌هایشان مانند پیله‌ای کوچک عمل می‌کند. این توضیح نشریه «نیویورک‌تایمز» درباره این مسکن‌هاست. ماه گذشته، نیویورک‌تایمز مطلبی درباره آپارتمان‌های 39متری منتشر کرد که در آن گفته بود فضا و وسایل کمتر می‌تواند فضای مهم‌تری در زندگی افراد ایجاد کند.

این روزنامه درباره این خانه‌های سلولی نوشته است: «‌خانه کوچک‌تر به انرژی کمتری برای ساخت و به وسایل گرمایشی و سرمایشی کمتری نیز نیاز دارد. همچنین، به مبلمان کمتری محتاج است و زمان کمتری برای نگهداری می‌برد و برای تأمین بودجه کار کمتری لازم است». با‌این‌حال، خانه‌ها در کشورهای مختلف دنیا میانگین متراژهای متفاوتی دارند.

دلایل مختلفی برای این اختلاف متراژها وجود دارد. میزان ثروت و دارایی، نرخ شهرنشینی، دسترسی به خدمات و آب‌و‌هوا همه‌وهمه نقش دارند. باوجوداین، مقایسه این تفاوت‌ها بسیار جذاب است؛ اما چرا اهالی اروپا و آسیا به این خانه‌ها عادت کرده‌اند؟ برای اینکه بفهمیم چرا مردم کشورهای توسعه‌یافته توانسته‌اند با این خانه‌ها ارتباط برقرار کنند، باید نوع فرهنگ آن‌ها و میزان خدمات شهری هر کشور را بررسی کنیم.

در یکی از شهرهای اروپا میزان دسترسی به خدماتی مانند پارک‌ها، سینماها، فضای آموزشی و سرگرمی، کلوپ‌ها، رستوران‌ها، فست‌فودها و رابطه قیمت آن‌ها با درآمد مردم و... سبب می‌شود افراد بتوانند وقت خود را در بیرون از خانه بگذرانند. در‌واقع، خانه 30متری صرفا و مطلقا برای خواب کاربرد دارد.

ایران و مشکلات پیش‌ رو

پیشنهاد طرح مسکن کم‌متراژ یا واحدهای 30متری که اخیرا آقای پیروز حناچی، شهردار تهران، به هیأت دولت ارائه کرده، با استقبال دولت مواجه شد. این در حالی است که براساس طرح تفصیلی شهر تهران، احداث واحد مسکونی کمتر از 40 مترمربع در پایتخت ممنوع است. اگرچه احداث واحدهای مسکونی کم‌متراژ می‌تواند قیمت تمام‌شده ساخت‌و‌ساز را کاهش دهد و در خانه‌دارشدن برخی شهروندان مؤثر باشد، این طرح با سبک زندگی ایرانی-اسلامی سازگار نیست.

با‌این‌حال، گرانی مسکن تعداد متقاضیان سوئیت‌های کوچک را درمقایسه‌با گذشته چندین‌برابر کرده و بیشتر زوج‌های جوانی که می‌خواهند زندگی خود را تازه شروع کنند، ترجیح می‌دهند به‌جای پرداخت اجاره‌های سنگین، خانه‌ای حتی کوچک و نقلی داشته باشند و هر سال از خانه‌ای به خانه دیگر نروند. باوجوداین، واقعیت این است که تا همین چند سال پیش، خانه‌های تهران حیاطی بزرگ داشتند و احتمالا حوض یا باغچه‌ای میان آن.

حالا حتی خانه 25متری نیز در این شهر ساخته می‌شود و خانواده‌ها در این فضای فشرده ناچارند به سبک تازه‌ای از زندگی تن بدهند؛ سبکی که نه با فرهنگ ما و نه آن نگرشی که با آن رشد کرده‌ایم، کمترین شباهتی ندارد.

فرزندآوری ممنوع

یکی از مشکلاتی که این مسکن‌ها ایجاد می‌کند، آن است که فرصت فرزندآوری را از زوجین می‌گیرد. خانواده‌های دونفره برای فرزندآوری نیازمند حداقل محیطی هستند که بتوانند نوزادشان را در آن رشد دهند؛ حال‌آنکه خانه‌های 30‌متری احتمالا نه اتاق‌خواب دارند یا درصورت داشتن اتاق‌، فضایی کافی برای پرورش کودک ندارند؛ چراکه کودکان نیازمند جنب‌و‌جوش، فعالیت و سروصدا هستند که مسکن‌های 30‌متری این امکان را به آن‌ها نمی‌دهد.

علاوه‌بر‌این، مشکلات فردی-اجتماعی و روحی-روانی که زندگی‌های فشرده در آپارتمان‌هایی به سبک غربی برای ساکنان این واحدها ایجاد می‌کند، معضلی است که حتما برای افرادی با فرهنگ و رسوم ایرانی ایجاد خواهد شد. این در حالی است که رهبر معظم انقلاب در سال‌های اخیر، بارها مسوولان را از اتخاذ تصمیماتی برحذر داشته‌اند که به مشکل کاهش جمعیت دامن می‌زند.

ساخت واحدهای مسکونی 30‌متری (سوئیت‌های بدون اتاق خواب) و فروش آن‌ها به زوجین جوان در عمل به طرحی منجر می‌شود که زوجین جوان را از امکان فرزندآوری محروم می‌کند و نهایتا نیز بخش عمده‌ای از دارندگان این واحدها با‌توجه‌به ادامه‌دارشدن تورم مسکن در سال‌های آتی، از تبدیل واحدهای خود به خانه‌هایی بزرگ‌تر بازمی‌مانند.

حذف صله‌رحم از فرهنگ مردمی

صله‌رحم، دیدوبازدید و دورهمی در فرهنگ مردم ایران ریشه دارند و ساخت چنین خانه‌هایی عملا این موارد را از بین می‌برد. این مسکن‌ها می‌توانند به بحران طلاق یا زندگی انفرادی دامن بزنند. طبعا ساکنان این مسکن‌های کوچک باید برای گذراندن امور روزمره خود تمام طول روز را بیرون از خانه بگذرانند. بااین‌حال، آیا در کشور ما، به‌ویژه شهر تهران، فضاهای سبز، پارک‌ها، فضاهای سرگرمی و رستوران به‌اندازه کافی برای بیرون نگه‌داشتن ساکنان این خانه‌ها ساخته شده است؟

این طرح‌ها در حالی اعلام شده که اساسا طرح مسکن اجتماعی در بسیاری از کشورهایی که در حال اجراست، به‌معنی مالک واحد ارزان‌ شدن نیست. بلکه به‌معنی ساخت واحدهایی است که مالکیت آن‌ها در دست دولت‌های ملی یا محلی (شهرداری‌ها) باقی می‌ماند؛ ولی برای مدت معلومی مثلا سه سال دراختیار زوج‌های جوان قرار می‌گیرد تا بتوانند با استفاده از سیستم‌های تأمین مالی همچون پس‌انداز، واحد مسکونی مناسب را بخرند.

تسنیم