بررسی مسائل حاشیه نشینی در مشهد

یک استاد دانشگاه:
بودجه ویژه حاشیه شهر باید در شهرداری‌ها تعریف شود
در حاشیه - شهرک الله آباد کرمان

ایسنا/خراسان رضوی

سعید شعرباف شب‌گذشته 6 بهمن‌ماه در جلسه مناظره با محوریت بررسی چالش‌های حاشیه‌نشینی در کلان شهر مشهد که در دفتر حزب اراده ملت ایران برگزار شد، با اشاره به اینکه «موضوع حاشیه‌نشینی تعاریف پایه دارد»، اظهار کرد: دانشگاه آزاد کار پایه‌ای با عنوان «شناسایی شاخص‌های شکل‌گیری حاشیه و آینده گسترش حاشیه در شهر مشهد» را در انتهای سال 96 ارائه کرده است. در این تحقیق و تحلیل همه مطالعات قبلی فراتحلیل شده و 28 عامل اصلی در شکل‌گیری حاشیه در حال حاضر و در آینده بررسی شده است.

وی افزود: اغلب تعاریفی که از حاشیه وجود دارد، تعاریف کالبدی است. حاشیه جایی است که نظامات شهرداری در آن به هم ریخته است. در این قسمت از شهر کاربری‌ها بهم ریخته، عدم وجود نظام حرکت دسترسی مناسب، وجود تراکم‌های بدون منطق، فضای عمومی کم، خدمات پاییین، سرانه کم و... در این منطقه وجود دارد.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه «این تعریف کالبدی است»، عنوان کرد: از دیدگاه اقتصادی گفته می‌شود که شهر باید براساس شاخص‌های حقیقی درآمد و وضعیت اقتصادی مردم تقسیم شود. در این دیدگاه حاشیه‌ها ممکن است حاشیه شهر نباشند اما حاشیه‌های اقتصادی و درآمدی هستند.

شعرباف با اشاره به اینکه «نگاه سومی وجود دارد که کاملا اجتماعی و جامعه‌شناسی است»، بیان کرد: در این دیدگاه حاشیه، براساس حداکثرسازی عوارض اجتماعی تعریف می‌شود. در این دیدگاه از حاشیه به این نام یاد می‌شود که حاشیه جایی است که مشکل فقر، فساد، فحشا، کودکان کار و... به حداکثر رسیده است.

وی ادامه داد: اگر شاخص‌های عینی افراد شهر را بررسی کرده و بر روی نقشه بیاوریم، می‌توانیم دریابیم که در کجای شهر شاخص‌های عینی پایین‌تر است. در بعضی از مناطق مشهد شاخص‌های عینی پایین نیست اما وقتی از مردم همان منطقه سوال شده است که آیا حس عدالت در شهر را دارید؟ چقدر حس می‌کنید که در این شهر امکان رشد وجود دارد؟ پاسخ آن‌ها منفی است.

این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: این مناطق بحران‌زا نام دارند که باید برای آن‌ها کارهای خاصی انجام داد. از جمله این مناطق می‌توان به نودره و چهارچشمه مشهد اشاره کرد. ما در این مناطق دچار مشکل بزرگ‌نمایی هستیم. در برخی مناطق شاخص‌های عینی مردم پایین است اما حس قناعت و بی‌عدالتی کم‌تری دارند؛ مانند منطقه طرق.

شعرباف اظهار کرد: تعریف منطقی حاشیه ترکیبی از شاخص‌های اقتصادی و عینی و شاخص‌های مبتنی بر حس و ادراک مردم است. این مسئله حلقه مفقوده تحقیقات در زمینه حاشیه شهر است.

وی با بیان اینکه «یک هفتم حاشیه نشینی کشور در مشهد است»، گفت: فضای مذهبی مشهد، حضور مهاجران جنگ تحمیلی، جاذبه‌های شهر، همجواری با مردم افغانستان و... از شرایط مشهد است. زمانی که آمایش سرزمین را تعریف کردیم، حاشیه نشینی به این شکل وجود نداشت. اگر آمایش سرزمین به‌درستی تعریف شود و صنعتی در روستا باشد، دیگر روستاییان برای کار به شهر نمی‌آیند. در حاشیه شهر نیاز به زیرساخت داریم.

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه «بودجه ویژه حاشیه شهر باید در سطح شهرداری‌ها جدا شود»، بیان کرد: اگر بودجه زیارت به مشهد داده شود و تنها یک پنجم آن استفاده شود، اقتصاد شهر بالاتر خواهد رفت و حاشیه شهر نیز توسعه پیدا و وضعیت آن بهتر خواهد شد.

وی تاکید کرد: با همین میزان بودجه دفاتر تسهیل‌گری و تمرکز آن در مناطق بحرانی حاشیه می‌توان مشکلات را حل کرد. مهم‌تر از بودجه، مسیر آن است. باید تمرکزی در مناطق حاشیه وجود داشته باشد تا امنیت برقرار شود.

شعرباف با بیان اینکه «تمرکز، فرصت را برای امنیت یک منطقه به وجود می‌آورد»، عنوان کرد: ما باید تمرکزی را به نام سند فرصت‌ها داشته باشیم. اقتصاد زمین و خاصه وجود اراضی غیر مجاز یکی از عناصر اصلی در پیشران ضد توسعه است. نحوه خرید و فروش مسکن در مناطق حاشیه‌ای قولنامه‌ای است. تنظیم سند فرصت‌های محله بسیار سخت است اما باید انجام شود.

ایسنا