معضل حاشیه‌نشینی را چگونه باید حل کرد؟

به گزارش اخبار ساختمان، آسیب‌های اجتماعی پدیده‌ای واقعی است که شامل دسته‌ای از مشکلات و مسائل این روزهای جامعه از جمله اعتیاد، طلاق، حاشیه نشینی، خشونت‌های خانگی، کودک آزاری و خشونت‌های اجتماعی و.... می‌شود.

فارغ از اهمیت حل و فصل همه این سرفصل‌ها باید به این مسئله اشاره کرد که معضل حاشیه نشینی یکی از موضوعات مهمی است که در بستر شهرهای مدرن بروز می‌کند و به نوعی زمینه ایجاد سایر آسیب‌های اجتماعی را فراهم می‌سازد اما یکی از نکات مهم که سبب افزایش بروز آسیب‌های اجتماعی در این مناطق می‌شود؛ توزیع ناعادلانه خدمات اجتماعی است.

توزیع ناعادلانه خدمات اجتماعی؛ علت بروز پدیده حاشیه نشینی

از مهمترین دلایل رشد حاشیه نشینی در ایران می‌توان به افزایش جمعیت و نامتعادل بودن بخش‌های مختلف شهری اشاره کرد حاشیه نشینی در فضایی که درد، رنج و محرومیت برآن حاکم است بروز می‌یابد و بعضاً به سبب وضع موجود افراد را دچار عصیان و سرخوردگی می‌کند که در بلند مدت می‌تواند منجر به خودکشی، اعتیاد، جرم و سایر آسیب‌های اجتماعی شود که تهدیدی برای سایر مناطق شهری است.

از جمله مشکلاتی که منجر به ایجاد معضلی به نام حاشیه نشینی می‌شود عدم توزیع عادلانه خدمات اجتماعی است که سبب می‌شود فرد به امید بهره مندی از امکانات تمام زندگی اش را رها کرده و راهی شهر شود اما به دلایلی از جمله گرانی نرخ مسکن و عدم اشتغال مناطق حاشیه‌ای شهرهای بزرگ را برای زندگی انتخاب می‌کند؛ مناطقی که هیچیک از خدمات رفاهی و اجتماعی از جمله بیمارستان، مدرسه و.... را به معنای واقعی ندارند یا مسافت دسترسی به هر یک از این خدمات بسیار زیاد است.

برای مثال یکی از دغدغه‌های مهم در مناطق حاشیه نشین بحث فرهنگ و آموزش است که باید از دوران کودکی آغاز شود بیشتر بچه‌هایی که در این مناطق ساکن هستند از امکانات آموزشی خوبی برخوردار نیستند و به بیان دیگر عدالت آموزشی به معنای واقعی اجرا نشده است آن هم بیخ گوش پایتخت شهرهای بزرگ؛ در کنار مشکل عدم آموزش مناسب بهره مندی از امکانات بهداشتی نیز یکی دیگر از مشکلات مناطق حاشیه نشین است.

کمبود مراکز درمانی و عدم آموزش مناسب برای رعایت بهداشت فردی

امیرحسین امامی، پرستار به عنوان یکی از اعضای کادر درمان به صورت خودجوش در مناطق حاشیه نشین مشغول خدمت است و از عدم امکانات بهداشتی و توزیع نامناسب خدمات بهداشتی در این مناطق چنین گفت: «من چندسالی است که به صورت کاملاً خودجوش برای خدمت به مناطق حاشیه نشین می‌آیم چراکه مردم این مناطق از لحاظ بهداشتی کمترین خدمات را دریافت می‌کنند برای مثال درست در کنار پایتخت مناطقی وجود دارد که مرکز درمانی ندارند و مردم این منطقه برای بهره مندی از امکانات بهداشتی باید مسافت زیادی را طی کنند.»

وی افزود: «نکته مهم در این مناطق مشکلات اقتصادی فراوان است به بیان دیگر افراد با جیب خالی ترجیح می‌دهند که در صورت مریضی خود به خود بهبود پیدا کنند و به دنبال درمان نیستند اما مسئله مهم‌تر عدم آموزش کافی در خصوص بهداشت فردی و جمعی در این مناطق است.»

امامی تاکید کرد: «در بسیاری از خانواده‌هایی که در این مناطق ساکن هستند نسبت به بهداشت فردی به خصوص بهداشت بانوان اطلاعاتی وجود ندارد برای مثال افراد نمی‌دانند که در صورت عدم روند درمانی چه مشکلاتی برایشان پیش می‌آید و بنابراین به این نکته بی توجه اند.»

وی بیان کرد: «همانطور که گفتم افراد این مناطق اکثراً باید مسافت زیادی را برای بهره مندی از خدمات درمانی طی کنند بنابراین وجود یک خانه بهداشت برای مثال یا درمانگاه در کنار آموزش صحیح در خصوص مسائل بهداشتی می‌تواند بسیار کمک کننده باشد.»

کمبود تعداد کلانتری‌ها در پایتخت

بدیهی است که در مناطق حاشیه نشین بستر جرم خیزی بیشتر از سایر مناطق فراهم است چراکه فقر، بیکاری، تورم و … زمینه ساز فساد و فحشاء، خشونت‌های خانگی و اجتماعی، سرقت و سایر مشکلات است اما نکته مهم در کنار سایر کمبودهای مناطق حاشیه نشین کمبود کلانتری‌ها و واحدهای نظامی هم در این مناطق حس می‌شود؛ سردار محمد شرفی، رئیس سابق پلیس پیشگیری ناجا در خصوص این کمبود گفته است: «اگر بخواهیم طبق شهر حساب کنیم و اگر برای هر شهر حداقل یک کلانتری در نظر بگیریم ۴۰ کلانتری کم داریم و اگر برای هر دهستان یک پاسگاه انتظامی در نظر بگیریم هزار و ۳۷۳ پاسگاه انتظامی کم داریم.»

اما به گفته سردار رحیمی، فرمانده انتظامی پایتخت: «در حال حاضر در تهران تنها ۸۴ کلانتری داریم یعنی تعداد کلانتری‌های پایتخت حتی از نصف تعداد مصوبه شورای عالی امنیت ملی که ۱۱ سال پیش تصویب شده است، هم نیست.»

چنین کمبودی می‌تواند زمینه ساز افزایش جرم خیزی باشد همانطور که تاکنون متأسفانه بیشترین موارد جرم خیزی در مناطق پایین شهری که عبور و مرور بیشتر است رخ می‌دهد؛ این پدیده به دلیل همان مسئله پنهان شدن خلافکاران در انبوهی از جمعیت است که به وقوع می‌پیوندد.

باید گفت یکی از مسائل مهم در زمینه وقوع مسئله حاشیه نشینی مهاجرت از شهرها و روستاها به شهرهای بزرگ‌تر با امکانات بهتر است و بدیهی است؛ افرادی که اقدام به مهاجرت می‌کنند از پس هزینه‌های زندگی در شهرهای بزرگ بر نمی آیند به عبارت دیگر دخل و خرجان با یکدیگر جور نیست و طبیعی است که حاشیه شهرهای بزرگ را برای زندگی انتخاب می‌کنند.

بنابراین توزیع عادلانه خدمات اجتماعی در شهرهای متفاوت می‌تواند به عنوان یک راه کوچک برای درمان این معضل باشد تا زمانی که بسیاری از کارخانه جات و کارگاه‌های تولیدی در اطراف شهری مانند تهران جمع آوری شده‌اند مهاجرت ناشی از بیکاری و فقر اقتصادی رخ می‌دهد و به طبع آن حاشیه نشینی و گسترش جرم خیزی و مسئله‌ای مانند اعتیاد بروز پیدا می‌کند از این رو توسعه روستایی و فراهم آوردن امکانات در این مناطق می‌تواند سبب مهاجرت معکوس و حل این معضل شود.

مهر