نقدی بر معماری شهر تهران در عصر حاضر

به گزارش اخبار ساختمان، یوسف محمدپور، درباره وضعیت هرج‌ومرج‌گونه معماری در شهر تهران اظهار داشت: به نظرم بر این شکل از معماری شهر نمی‌توان نام کلمه هرج‌ومرج را گذاشت. چون رشد بیش‌ از اندازه شهرها باعث شده نوعی مدرنیسم کاذب به وجود بیاید.

وی ادامه داد: تعریف ما از معماری وقتی به معماری اصیل ایرانی برمی‌گردیم دچار اشتباه شده به خصوص وقتی کلمه هویت به میان می‌آید. وقتی هویت را بررسی می‌کنیم باید به گذشته برگردیم. باید دید واقعاً زمانی که در مورد هویت معماری صحبت می‌کنیم، آیا شهرسازی بیشتر به این هویت آسیب‌زده یا معماری؟ به نظرم آسیب معماری کمتر از شهرسازی است. معماری متأثر از زمان خودش است و همین اتفاق افتاده است. بلندمرتبه‌سازی که می‌بینیم نیاز شهر است ولی اینکه باید به چه شکل اتفاق بیفتد مسئله است. ما در مرتفع سازی با استانداردهایی روبرو هستیم و نمی‌توانیم با چیزهایی که درگذشته داشتیم جلو برویم، اصلاً امکانش وجود ندارد.

اعتراض هفتصدساله مردم اروپا به معماری کلاسیک

این معمار در مورد شاخصه‌های معماری در هر دوره‌ای در ایران که در عین تفاوت مشخصه‌های متمایز دارند بیان کرد: هر کشوری معمولاً سبکی را در معماری دنبال می‌کند. در اروپا ۷۰۰ سال با کلاسیک جنگیدند؛ زیرا تجملات در قشر مرفه وجود داشت و مردم عوام با این شکل از زندگی مخالف بودند. اعتراضات تا جایی پیش رفت که مردم توانستند جلوی این شکل از زندگی که در معماری شهرها نیز متجلی شده بود بایستند و به کارهای مینی مال و ساده در زندگی و معماری شهری برسند.

محمدپور با استناد به این مثال توضیح داد: مردم یک جامعه باید خود به درک برای تغییر برسند و در تمام ابعاد زندگی این تغییر را ایجاد کنند. از موسیقی و ادبیات گرفته تا معماری. اما در ایران ما پس از دوره‌ای که غرب وارد مدرنیته شده بود مدرنیته را به عاریه گرفتیم و به همین دلیل امروز در معماری شهری‌ نیز نمی‌توانیم بگویم بر اساس چه سبکی در حال حرکت هستیم و متأسفانه یک طراح معمار بر اساس سلیقه سفارش‌دهنده یا طراحی غلط خود از المان‌های (مولفه‌های) مختلف بدون آگاهی در کنار یکدیگر استفاده می‌کند.

به نظرم معمارهایی که آموزش اشتباه دیدند و با سلیقه بازار، کار ارائه می‌دهند باعث ایجاد چنین وضعی هستند. البته اگر معمار بخواهد روی سبک‌کاری خود پیش برود قطعاً در شرایط امروز نمی‌تواند پاسخگوی این وسعت کار باشد و مجبور است به شرایطی تن دهد تا بتواند در این بازار کار کند.

معماری تهران ملغمه‌ای از سنتی و فرنگی

این مهندس طراح، معماری در زمان حاضر را بر اساس سطح مالی مردم دانست و افزود: ساختمان‌های هم‌قواره و یک‌شکل به تقلید از هم ساخته می‌شوند و ما مجبور به این شکل از کار هستیم. در طراحی کلی ساختمان‌های مسکونی شهر تفاوتی نیست فقط برخی با استفاده از سنگ‌های گران‌قیمت روی نما بیشتر هزینه می‌کنند؛ اما عموم شهر طراحی یکنواختی دارد و با توجه به وضع مالی و بودجه اقتصادی مردم متریال (مواد مصرفی) مرسوم در بازار تعیین می‌شود.

محمدپور معماری در دوره معاصر ایران را نه سنتی و نه فرنگی دانست و گفت: معماری اکنون شهرهای بزرگ ایران به خصوص تهران ملغمه‌ای از این دوست. البته تنها معماران در به وجود آمدن این ملغمه مقصر نیستند؛ بلکه با افزایش جمعیت شهری و نوع درآمد مردم، این شکل از معماری شهری پدید آمده است.

این معمار میزان دخالت نظر سفارش‌دهنده روی کار را زیاد دانست و افزود: متأسفانه دخالت مشتری و سفارش‌دهنده کار از آنچه حق دارند، بیشتر است. فکر می‌کنم یکجاهایی خیلی بیش‌ از اندازه در طراحی معمار تأثیرگذار هستند و حتی معمار را مجبور به اجرای سبکی خاص می‌کنند.

وی ادامه داد: معمولاً سفارش‌دهنده‌ها دیدگاه تجاری دارند و سبک خاصی را دنبال می‌کنند که برای معمار خوش‌آیند نیست و گاهی معماران برای حفظ پروژه خود ناگزیر به آن شکل از طراحی می‌شوند تا بتوانند در این بازار موجود کار کنند.

این طراح که در زمینه ساخت تالار و سالن های تشریفات بیشتر کار می‌کند دخالت سفارش‌دهنده در طراحی را کم دانست و گفت: خوشبختانه در طراحی ما سلیقه سفارش‌دهنده خیلی دخیل نیست. اما در کلیت مردم عادی درک خاصی از معماری ندارند. مثلا بیشتر از معماری کلاسیک استقبال می‌کنند، در حالی‌که به‌عنوان یک طراح معتقدم طراحی معماری مدرن به‌مراتب بسیار سخت تراز طراحی کلاسیک است.

در معماری مدرن اصول و ظرایفی وجود دارد که باید بسیار به آن توجه کرد؛ مثلاً خطوط صاف باید بسیار ظریف اجرا شود و مشخصه‌های دیگری رعایت شود. اما در طراحی کلاسیک مولفه‌هایی وجود دارد که عوام‌فریب است اما مردم بیشتر گرایش به معماری کلاسیک دارند. به نظرم گذشت زمان باعث تغییر سلیقه مردم به طور کلی و معماری می‌شود.

این معمار تاثیر تحریم‌های اقتصادی و صنعتی را در طراحی و اجرای پروژه‌های محسوس دانست و بیان کرد: باید قبول کنیم به لحاظ فناوری فاصله‌هایی با دیگر کشورها داریم. برای نمونه اکنون جوامع صنعتی در طراحی به سمت استفاده از مصالح سازگار با محیط‌ زیست و ساخت ساختمان‌های هوشمند رفته‌اند که ما هنوز به شکل جدی وارد این مباحث نشده‌ایم. البته در ۵۰ سال اخیر که معماری ایران در حال مدرن شدن است به منابع و معادنی در داخل دست‌ یافتیم که توانستیم بخشی از نیازهای خود برای ساخت سازه‌ها را تأمین کنیم.

سفارش‌دهنده‌های دولتی بیشتر در طرح‌ها دخالت می‌کنند

این معمار میزان دخالت سفارش دهندگان دولتی را روی ساخت و طراحی ساختمان‌های دولتی از مجلس گرفته تا وزارت‌خانه‌های مختلف زیاد دانست و گفت: زمانی که سفارش‌دهنده دولت باشد در طراحی کاملا دست ما بسته می شود، چون اساساً یک سری پلن های کاربردی آن‌ها دارند و یکسری چیزهایی دیکته شده در نقشه‌های سازمانی وجود دارد که کلاً طراحی معمار را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

وی ادامه داد: متأسفانه شاهد هستیم معمارهای سرشناسی که نقشه ساختمان‌های دولتی به آن‌ها برای اجرا سپرده شده هیچ تغییری در نقشه ایجاد نمی‌کنند و حتی در پوسته خارجی کارشان نیز دقیقاً مطابق نقشه‌ای که ارائه و کپی است، پیش می‌روند. البته این کار خظر کارشان را به حداقل می‌رساند و نبود رقابت بازار باعث می‌شود چنین خطایی انجام دهند. معماران برجسته هم ساختمان‌های مهمی را کاملاً کپی کردند و حتی تغییرات کوچکی در طرح اولیه ارائه نکردند و فقط اجراگر بودند.

ایرنا