ایرج اعتصام؛ پدر معماری معاصر ایران

به گزارش اخبار ساختمان، ایرج اعتصام در سال ۱۳۰۹ در گرگان به دنیا آمد. او در سال ۱۳۳۹ موفق به اخذ مدرک دکترای معماری از دانشگاه فلورانس شد.در سال ۱۳۵۰ کارشناس ارشد طرح‌ریزی منطقه‌ای سازمان ملل متحد و در سال ۱۳۵۲ عضو کانون کارشناسان رسمی دادگستری بود.

از فعالیت‌های او می‌توان به همکاری با مهندسین مشاور نقش جهان‌پارس، موسس و مدیرعامل موسسه اعتصام و همکاران از ۱۳۷۶، عضو سازمان نظام مهندسی ساختمان استان تهران، عضو فدراسیون بین‌المللی مسکن و طرح ریزی(لاهه، هلند)، عضو انجمن بین‌المللی علوم مسکن(میامی، فلوریدا)، عضو جامعه بین‌المللی اکیس تیکس(آتن، یونان)، عضو انجمن بین‌المللی مطالعات محیط‌های سنتی(برکلی، آمریکا)، عضو انجمن معماران و انجمن شهرسازان آمریکا وعضو هیات امناء انجمن مفاخر معماری ایران اشاره کرد.

اعتصام همچنین در گفتگویی به نقد معماری پرداخت و گفت: همانطور که در معماری ساختمان‌ها فرم، رنگ، اندازه و مصالح را رعایت می‌کنیم اگر این توان و انگیزه وجود داشت تا این رعایت در فن، علم و در عین‌حال زیبایی را در شهر نیز به مرحله اجرا گذاشت آن موقع می‌دیدیم که شهرهای ما مشکلاتی که امروزه با آن دست به گریبان هستند را با این شدت نداشتند و قطعا کیفیت زندگی در شهرها مناسب بود. (متن کامل گفتگو را اینجا بخوانید.)

عمده‌ترین نظریات اعتصام درباره معماری چنین عنوان شده است:

-حفظ هویت، مصرف معقول انرژی و به کارگیری تکنولوژی پیشرفته سه عامل اصلی و کلیدی در معماری امروزی جهان هستند.

-حدود یک قرن شیوع و گسترش معماری مدرن، سبک بین‌المللی نوعی از جهان شمولی معماری را مطرح کرد که عامل هویت مکانی و فرهنگی در آن نقشی نداشت، به مصرف بی‌رویه انرژی فسیلی در ساختمان‌ها که علاوه بر عواقب وخیم اقتصادی به آلودگی محیط کمک می‌کرد، توجهی نمی‌شد و کاربرد تکنولوژی پیشرفته عمدتاً در حد استخوان‌بندی ساختمان‌های بلند محدود می‌شد.

-بحران هویت و بحران انرژی در سه دهه آخر قرن بیستم، جهان شمولی سبک بین‌المللی معماری را زیر سوال برد و همراه با آن انقلابات الکترونیکی و فن آوری اطلاعات و ارتباطات، کل مسایل جهانی را دگرگون ساخت.

-استقلال کشورهای مستعمره و عرضه دیدگاه‌های اجتماعی و فلسفی پنهان مانده‌ آن‌ها نیز به این دگرگونی کمک کرد.

-بازیگران اصلی معماری مدرن در قرن بیستم عمدتاً اروپایی و آمریکایی بودند، لوکوربوزیه سوئیسی- فرانسوی که با ارائه‌ اصول پنج گانه‌اش لقب "پدر معماری مدرن" گرفت.

-«گروپیوس» و «میس ون درروهه» آلمانی بیش از سایر معماران در اشاعه‌ سبک بین‌الملل نقش داشتند. "فرانک لوید رایت" آمریکائی که علاقه و اقدام او زمین و طبیعت نوعی از معماری مدرن طبیعت‌گرا یا ارگانیک را ارائه کرد، با تمام احوال و با تفوت‌های مشهود آن‌ها با یکدیگر در اصول مدرنیسم هم رای و همراه می‌داند و در این میان معماران کشورهای جهان سوم گاه نقش بسیار محدودی به صورت کارآموز تایم کار داشتند مانند بال‌کریشنا که در دفتر کولوربوزیه کارآموزی می‌کرد و بعد در هندوستان با وی همکاری کرد.

-عصر حاضر از این جهت نیز منقلب شده است و امروز راج‌راوال هندی، زاها حدید عراقی الاصل، فرشید موسوی ایرانی و صدها معمار دیگر آسیایی و آفریقایی به شخصه و با کمک تکنولوژی فیبر نوری و word wide web جهان معماری را فتح می‌کنند.

- عبور از مرحله مدرنیسم به بعد از مدرنیسم (پسامدرن یا پست ‌مدرن) را عمدتاً مرهون سه معمار توانمندی هستیم که با طرح‌ها و آموزش‌های خود تحول بزرگی در معماری به وجود آوردند: لوئی کان، ارو ساربنن و یورن‌اوتزن.

- اکنون معماران مطرح جهان از هر قوم و ملیتی که باشند خود را در قیود سبک بین‌الملل محصور نمی‌کنند و لیبرالیسم معماری را از آموخته‌های تاریخ و فرهنگ تا حس مکان و بهره‌گیری از دست‌آوردهای تکنولوژی پیشرفته تجربه می‌کنند.

- در آثار این معماران گاه تمام عوامل کلیدی(هویت، انرژی و تکنولوژی) تواماً مطرح می‌شود و گاه یکی از این عوامل در معماری آن‌ها برتری می‌یابد: به عنوان مثال وقتی عامل تکنولوژی برتری می‌یابد با سبک "های تک" روبرو می‌شویم مانند مرکز فرهنگی ژرژ‌پمپیدو در پاریس کار راجرز و پیانو یا کنسرت‌های هال تنریف(Tenerif) در اسپانیا که استخوان‌بندی زیبای بتنی آن به تنهائی یک بیان قدرتمند معماری دارد.

- در کشور ما که معماری معاصر از دوره‌ قاجاریه تاکنون تحت تاثیر جریانات معماری غرب بود و هست، معماران خوب و توانمندی وجود داشته و دارند که هم به فرهنگ غنی معماری گذشته ایران واقف‌اند و به خصوصیات کالبدی و اقلیمی آن آشنائی دارند و هم تکنولوژی پیشرفته غرب را به خوبی می‌شناسند و تا کنون آثار خوب و ارزشمندی را ارائه داده‌اند.

- ولی این آثار متاسفانه در هیاهوی بسازبفروشی‌ها، تراکم فروشی‌ها و مصرف گرائی اغراق آمیز تازه به دوران رسیده‌ها که ملغمه‌هایی از تقلیدهای مبتذل و معماری به اصطلاح غربی را در سطح وسیعی از شهرهای کشور ما عرضه کرده اند، گم می‌شوند!

- باید آثار خوب معماری را بیابیم و خصوصیات معماری آن را به جامعه معرفی کنیم و معمارانی که فرصت یافتند در خارج از کشور آثاری عرضه کنند، شانس بیشتری در معرفی کارهایشان داشته‌اند.

- در داخل کشور نیز بناهای ارزشمند و خوبی توسط معماران ما تهیه و اجرا شده‌اند ولی هنوز آن طور که باید و شاید به جامعه معرفی نشده‌اند.

پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی