نمره تهرانی‏‏‌ها به نحوه انتخاب شهردار تهران

به گزارش اخبار ساختمان، نتایج یک نظرسنجی توسط شهرداری تهران از پایتخت‌نشین‌ها درباره «شهردار مطلوب» نشان می‌دهد از نگاه شهروندان، فردی می‌تواند سکان اداره تهران را به دست بگیرد که «تخصص و تحصیلات مرتبط با شهر» به‌عنوان شرط لازم و در عین حال «سابقه مدیریت ارشد در شهرداری» را به‌عنوان تجربه (شرط کافی) در کارنامه خود داشته باشد. این نظرسنجی درست یک ماه قبل از انتخاب شهردار فعلی تهران توسط مرکز مطالعات شهرداری انجام شد؛ اما مورد توجه شورا قرار نگرفت. تهرانی‌ها سه مطالبه دارند.

شهروندان تهرانی با شرکت در یک نظرسنجی ضمن طرح سه مطالبه اولویت‌‌‌دار خود از شهردار، به نحوه انتخاب شهردار تهران در دوره ششم مدیریت شهری نمره مردودی دادند.

نتایج تازه‌‌‌ترین پیمایش مرکز مطالعات شهر تهران از شهروندان با موضوع «انتخاب شهردار تهران از دیدگاه شهروندان تهرانی» که در اختیار ما قرار گرفته است، نشان می‌دهد یک ماه پیش از اینکه گزینه‌‌‌های تصدی مسوولیت شهرداری به شکل رسمی روی میز منتخبان شورای شهر ششم قرار گیرد، شهروندان خط قرمزهایی برای انتخاب شهردار مطرح کرده بودند؛ خطوط قرمزی که انتظار می‌‌‌رفت شورای شهر ششم از آنها عبور نکند اما در عمل اعضای پارلمان شهری مسیر دیگری به جز آنچه مدنظر شهروندان بود را طی کردند.

مطالبه شرکت‌کنندگان در این نظرسنجی درباره نحوه انتخاب شهردار عملا همسو با مصوبه‌‌‌ای بود که هیات دولت سال ۹۷ گذرانده بود. این مصوبه درباره نحوه انتخاب شهرداران به‌ویژه در پایتخت و سایر کلان‌شهرها بود اما با توجه به کوتاهی دولت و دنبال نکردن آن در قالب ارائه لایحه به مجلس به منظور لازم‌‌‌الاجرا شدن، عملا در زمان انتخاب شهرداران دوره اخیر مورد اقبال شوراهای شهر قرار نگرفت.

هدف دولت از گذراندن مصوبه‌‌‌ای درباره نحوه انتخاب شهردار این بود که چون این انتخاب نه به شکل مستقیم از سوی مردم، بلکه توسط شوراها صورت می‌گیرد، چارچوبی وجود داشته باشد تا افراد منتخب برای سمت شهرداری واجد حداقل صلاحیت‌‌‌های لازم باشند.

بر اساس مصوبه ۲۵ آذرماه ۹۷ هیات وزیران مبنی بر «آیین‌‌‌نامه اجرایی شرایط احراز تصدی سمت شهردار»، شرط لازم برای احراز صلاحیت داشتن مدرک تحصیلی مرتبط با امر مدیریت شهری و به عنوان شرط کافی سابقه حداقل ۹ ساله مدیریت ارشد در شهرداری باید در انتخاب شهرداران شهرهای با جمعیت بیش از یک‌میلیون نفر مبنا قرار گیرد تا به این ترتیب مشخص شود شهردار مهارت و توانایی کافی را برای پذیرش این مسوولیت دارد.

با این وجود شورای ششم شهر تهران به دلایل مختلف از جمله اینکه مصوبه مذکور متعلق به هیات دولت بوده و شکل «قانون» به خود نگرفته و لازم‌‌‌الاجرا نیست، خود را پایبند به اجرای آن ندانسته و مسیر دیگری را برای انتخاب شهردار در پیش گرفتند.

اما اکنون نتایج یک نظرسنجی که درست یک ماه پیش از انتخاب رسمی شهردار تهران انجام شده بود در اختیار ما قرار گرفته که نشان می‌دهد پایتخت‌‌‌نشینان خواستار رعایت همان خطوط قرمزی بوده‌‌‌اند که در مصوبه دولت ذکر شده بود. نتایج این نظرسنجی نشان می‌دهد شهروندان به نحوه انتخاب شهردار منتخب دوره ششم شورای شهر نمره مردودی داده‌‌‌اند. در این نظرسنجی شهروندان به صراحت اعلام کرده بودند شهرداری می‌‌‌خواهند که متخصص باشد، نه یک چهره سیاسی. همچنین از نگاه تهرانی‌‌‌ها شهردار باید فردی باشد که علاوه بر تخصص مرتبط، تهران را به خوبی بشناسد.

این در حالی است که «علیرضا زاکانی» شهردار منتخب شورای ششم هیچ‌‌‌یک از ویژگی‌‌‌های مدنظر شهروندان تهرانی را از نظر تخصص و سابقه مرتبط ندارد و این طور به نظر می‌رسد که شورای ششم نیز مسیر انتخاب یک چهره سیاسی به عنوان شهردار را در پیش گرفت؛ آن هم در شرایطی که اکثریت شهروندان در نظرسنجی اعلام کرده بودند که چهره بودن یا نبودن شهردار برای آنها معیار نیست. بنابراین در این حوزه نگاه مردم و اعضای شورای شهر با همدیگر مغایر بوده است.

بی‌‌‌اطلاعی شهروندان از مرجع انتخاب شهردار

نظرسنجی مذکور حاوی بندهای مهم دیگری نیز بوده است. از بندهای قابل‌توجه در این نظرسنجی «ناآگاهی بیشتر پاسخگویان درباره مرجع انتخاب شهردار» است. ۵۲‌ درصد پاسخگویان نمی‌‌‌دانستند مرجع انتخاب شهردار کیست البته حدود ۴۰‌ درصد به این پرسش پاسخ صحیح داده‌‌‌اند. همچنین حدود ۶۰‌ درصد از پاسخگویان در آن مقطع زمانی عنوان کرده‌‌‌اند که نمی‌‌‌دانند شهردار تهران کیست. در بحث ویژگی‌‌‌های شهردار مطلوب از نگاه شهروندان پرسش‌‌‌های مختلفی مطرح شده که پاسخ‌‌‌ها نشان می‌دهد برای ۸۷‌ درصد از پاسخگویان موضوع داشتن سابقه اجرایی در شهرداری اهمیت دارد.

پس از آن نکته دیگری که در مورد انتخاب شهردار به آن اذعان کرده‌‌‌اند این است که چهره سیاسی بودن یا نبودن شهردار تهران اصلا برای آنها معیار و ملاک نیست. حدود ۶۵‌درصد از شرکت‌کنندگان چنین پاسخی داده‌‌‌اند و با این وجود شورای ششم سراغ یک چهره سیاسی برای تصدی سمت شهرداری رفته است.

سومین بحث اولویت‌‌‌دار از نگاه شهروندان در این نظرسنجی، داشتن تخصص در حوزه شهرسازی است. تخصص داشتن در حوزه شهری و شهرسازی به عنوان ویژگی مهم شهردار منتخب مورد توجه شهروندان تهرانی قرار گرفته و بیش از ۹۰‌درصد از پاسخگویان با این گزاره موافق بوده‌‌‌اند که شهرداری برای تهران خوب است که حتما در حوزه شهری و شهرسازی تخصص داشته باشد.

بحث مهم دیگری که این پیمایش به آن پرداخته، ضرورت شناخت تهران از سوی شهردار است؛ موضوعی که ۸۲‌ درصد از شرکت‌کنندگان در نظرسنجی نیز با آن موافق بوده‌‌‌اند.

مجموعه نمراتی که شرکت‌کنندگان در نظرسنجی مذکور به شاخص‌‌‌های انتخاب شهردار داده‌‌‌‌‌‌اند و فاصله آن با شهرداری که اکنون انتخاب شده است، نشان می‌دهد شورای ششم باز در نگاه مردم نمره مردودی سنگین در آزمون انتخاب شهردار کسب کرده است. در واقع این نظرسنجی به نوعی اولین محک مدیریت شهری توسط مردم تهران است که نشان می‌دهد عملکرد اولیه مدیران شهری دوره ششم حداقل در زمینه انتخاب شهردار برای آنها راضی‌کننده نبوده است.

علت عدم‌انتشار نظرسنجی انتخاب شهردار

نتایج نظرسنجی تیر از شهروندان درباره نحوه انتخاب شهردار باید در همان مقطع زمانی انتشار عمومی پیدا می‌کرد و این پرسش باید توسط مدیران سابق شهری پاسخ داده شود که چرا نتایج آن را تاکنون منتشر نکرده بودند. این موضوع قطعا می‌توانست به تصمیم شورای ششم جهت دهد، به‌ویژه با توجه به اینکه یک ماه پیش از انتخاب شهردار انجام شده بود. با این حال اکنون نیز نتایج آن در اختیار ما قرار گرفته و هنوز از سوی مدیریت شهری به طور رسمی منتشر نشده است.

انتظار می‌رود مدیران شهری چنین نظرسنجی‌‌‌هایی را به شکل دوره‌‌‌ای تکرار کنند و دست‌‌‌کم هر فصل یکبار با انجام پیمایش میدانی، از اینکه مسیر طی شده توسط آنها همسو با نگاه و مطالبه مردم بوده یا نه مطلع شوند. آنها همچنین به این ترتیب می‌توانند مطلع شوند که تا چه اندازه در انجام تعهدات خود از نگاه شهروندان موفق بوده‌‌‌اند و نقاط ضعف و قوت‌‌‌شان چیست. در دوره گذشته مدیریت شهری نیز بیش از پنج نظرسنجی با چنین قالبی از سوی زیرمجموعه‌‌‌های مدیریت شهری انجام شد.

اما علاوه بر مباحث مربوط به انتخاب شهردار، نظرسنجی تیرماه امسال حاوی بندهای دیگری است که اکنون نیز مدیران شهری می‌توانند از آن به نفع پاسخ به مطالبات مردم بهره‌‌‌برداری کنند. در بخشی از این نظرسنجی مطالبات مردم از شهردار تهران و اولویت‌‌‌های مسائل شهری از نگاه آنها بررسی شده است.

در مجموعه سه موضوع به عنوان اولویت برای شهردار تهران از سوی شهروندان معرفی شده که نخستین اولویت مساله ترافیک و آلودگی هواست. ۷۸‌ درصد از شرکت‌کنندگان در نظرسنجی مذکور این موضوع را به عنوان اولویت با نمره بالا معرفی کرده و خواستار حل و فصل مشکل از سوی شهردار شده‌‌‌اند.

دومین مساله اولویت‌‌‌دار تهرانی‌‌‌ها نیز موضوعی است که شهردار فعلی تهران نیز در برنامه‌‌‌های خود به آن پرداخته بود و آن «محرومیت نیمه جنوبی شهر از خدمات و امکانات و دو قطبی شکل گرفته به واسطه این موضوع بین شمال و جنوب شهر» است. با اینکه تهران در حوزه‌‌‌های دیگر نیز مشکلات متعددی دارد، اما این دو قطبی همه مردم را آزار می‌دهد و حتی این موضوع بیش از مساله کمبود واگن مترو و سایر مباحث حمل‌ونقلی که هر روز با آنها سر و کار دارند، مورد توجه آنها قرار گرفته است. به این ترتیب ۷۰‌ درصد از شرکت‌کنندگان در نظرسنجی به اهمیت مساله «تفاوت رسیدگی بین مناطق شمال و جنوب شهر» به عنوان یکی از مشکلات تهران نمره بین ۷ تا ۱۰ داده‌‌‌اند.

مطالبه دوم مورد توجه شهروندان که از نگاه آنها برای شهردار واجد اولویت شناخته شده، حمل‌ونقل عمومی است. ۶۰‌درصد از تهرانی‌‌‌ها خواستار پرداختن به این موضوع به فوریت و رفع کمبودهای فعلی هستند.

پاسخ به مطالبه تهرانی‌‌‌ها از دو مسیر

سه مطالبه اولویت‌‌‌دار تهرانی‌‌‌ها برای رسیدگی به مسائل شهر از دو مسیر قابل رسیدگی است. مسیر اول برای حل مشکلات ترافیک و آلودگی هوا و نیز رفع کمبود ناوگان حمل‌ونقل عمومی کاربرد دارد که به شکل «واقعی کردن هزینه استفاده از خودروی شخصی» قابل اجراست.

وضع عوارض تردد، عوارض سوخت و نیز واقعی کردن هزینه توقف حاشیه‌‌‌ای خودروها در معابر اصلی شهر راهکاری است که پیش روی شهردار قرار دارد و به واسطه آن می‌توان با یک تیر چند نشان بزند؛ به این ترتیب که هم از سفرهای زائد با خودرو با هدف کاهش ترافیک پیشگیری کند و هم منابع پایدار حاصل از این قبیل عوارض را صرف توسعه حمل‌ونقل عمومی کند.

راهکار کاهش فاصله شمال و جنوب شهر نیز از مسیر اخذ شارژ شهری می‌‌‌گذرد. عوارضی که اکنون شهرداری تهران به عنوان «عوارض نوسازی» به صورت سالانه از املاک دریافت می‌کند رقمی بسیار ناچیز است و مقدار آن برای خانه‌‌‌های لوکس و مصرفی تفاوت معناداری ندارد؛ طوری که هر دو ماهانه زیر یک‌میلیون تومان و اغلب زیر ۵۰۰‌ هزار تومان است.

این در حالی است که شهرداری تهران می‌تواند به پشتوانه مقررات موجود سالانه معادل یک‌درصد ارزش روز تمام املاک شهر را به عنوان شارژ شهری دریافت و بهای آن را صرف کاهش فاصله شمال و جنوب شهر کند. در صورتی که شارژ شهری با ارقام واقعی و متناسب با ارزش واقعی املاک دریافت شود، مالکان خانه‌‌‌های لوکس شمال شهر سالانه شارژ بیشتری پرداخت می‌کنند و عایدی آن برای افزایش سرانه‌‌‌های شهری در نیمه جنوبی شهر صرف می‌شود.

علیرضا زاکانی، شهردار تهران نیز در زمان ارائه برنامه‌‌‌های خود به اعضای شورای شهر به برنامه اخذ عوارض تردد و نیز کاهش فاصله شمال و جنوب شهر با تامین مالی از طریق اخذ مالیات‌‌‌های پایه اشاره کرد اما با گذشت حدود ۱۰۰ روز از استقرار وی در ساختمان بهشت، هنوز اقدام عملی برای محقق کردن این برنامه‌‌‌ها که اتفاقا راه‌حل مشکلاتی است که از نگاه تهرانی‌‌‌ها باید با اولویت حل شود، انجام نداده است.

دنیای اقتصاد