نشست ساختمان و راهکارهای ترمیم آن

به گزارش اخبار ساختمان، یکی از مشکلاتی که ممکن است به دلایل مختلف در یک سازه رخ دهد مسئله ی نشست فونداسیون ساختمان است. نشست پی ساختمان در واقع همان حرکت خاک زیر ساختمان به سمت پایین است که منجر به ایجاد انواع ترک در ساختمان، آسیب درزی، فرو رفتن کف ساختمان و خمیده شدن سازه به یک جهت می شود.

نشست ساختمان چیست؟

به ‌طور کلی به حرکت خاک به سمت پایین ‌بر اثر تحمیل بار بیش از حد توان را نشست می ‌گویند. بار اضافه در ساختمان باعث ایجاد نیروی تنشی مؤثر عمودی بر روی خاک می ‌شود. تنش مؤثر نیز باعث افزایش کرنش عمودی وارد به ستون ‌ها و سازه بر روی خاک خواهد شد. در نتیجه برآیند این نیروها باعث حرکت زمین ساختمان به سمت پایین می‌ شود.

بیشتر ساختمان ‌ها با گذشت زمان این پدیده را با شدت‌ های مختلف تجربه می‌ کنند؛ اما در صورتی که در الگوهای زهکشی اطراف ساختمان تغییراتی ایجاد شود و از قبل تدابیری برای نشست ساختمان در نظر گرفته شده باشد احتمال نشست و میزان آن تا حد زیادی کاهش پیدا خواهد کرد. شرایط زیادی می ‌تواند در ایجاد نشست و شدت آن تأثیر بگذارد که در ادامه به توضیح آنها خواهیم داد.

علائم نشست ساختمان چیست؟

نشست پی ساختمان و نواحی اطراف آن می تواند به شکل نشانه هایی در داخل سازه نمایان شود که شامل موارد زیر است.

*  فاصله ی دیوار و کف ساختمان

*  ترک های دایره ای اطراف میخ

*  شکم دادگی کف ساختمان

*  ترک های دیوارهای زیر زمین

*  ترک های روی دیوار آجری و بلوکی

*  تاب برداشتن درها و پنجره ها که در صورت نشست ساختمان احتمال دارد درب ‌ها و پنجره‌ های شما به سختی باز و بسته شوند و یا کلاً دیگر باز نشوند

انواع نشست در ساختمان

سازه ‌های مختلف به یک شکل نشست نخواهند داشت بلکه بر اساس شرایط مختلف مکانی و زمانی سازه احتمال وقوع نشست سازه به شکل ‌های مختلفی وجود دارد که به شکل زیر هستند.

1.  نشست یکنواخت

در این نوع نشست کل پایه و زیربنای ساختمان در همان نقاط با سرعتی برابر به پایین حرکت می‌ کند. معمولاً در صورت ایجاد شکست یکنواخت هیچ نوع ترک ‌خوردگی به نشانه نشست ایجاد نمی ‌شود و در صورت ایجاد ترک، بسیار ناچیز هستند.

2.  نشست دیفرانسیلی

نشست دیفرانسیلی یا نشست نامتقارن به معنای حرکت غیر یکنواخت خاک ‌های زیرین است که با سرعت ‌های مختلفی در نقاط متفاوت زیر ساختمان این اتفاق خواهد افتاد. این نوع نشست ساختمان معمولاً باعث بروز ترک خوردن ستون ‌ها، سقف و حتی دیوارها می ‌شود. به‌ علاوه اگر در سازه مورد نظر از سیستم پی منفرد استفاده شده باشد، میزان سرعت نشست هر ستون با دیگری متفاوت خواهد بود که باعث افزایش خرابی ‌های ناشی از نشست ساختمان خواهد شد.

علل نشست فونداسیون ساختمان چیست؟

علت عمده بروز نشست پی ساختمان ناشی از وجود برخی مشکلات در فونداسیون است. اشکالات بوجود آمده در فونداسیون می تواند عمدی یا غیر عمدی باشد برای مثال سهل انگاری غیر عمدی از جانب نیروهای اجرایی یا سهل انگاری عمدی از طرف کارفرما بدلیل مشکلات اقتصادی می تواند از دلایل ضعف در فونداسیون باشد.

انواع نشست خاک نیز ممکن است به دلایل غیرعمدی مختلفی مانند کاهش تخلخل خاک زیرین ساختمان یا فاصله بیش از حد بین ذرات خاک، بارهای زیاد وارد شده و تغییر میزان رطوبت در خاک نیز رخ دهد.

برخی از علل عمدی و غیرعمدی نشست پی ساختمان و اینکه چرا ساختمان ها نشست می کنند شامل موارد زیر است.

1.  کمبود اطلاعات کافی از وضعیت ساختمان

2.  انجام گود برداری بیش از تراز مورد نظر که برای جبران آن ناچار به انجام خاک ریزی مجدد باشیم

3.  عدم کنترل و توجه به تغییرات دانه بندی، چسبندگی و رطوبت خاک در بخش های مختلف گود ایجاد شده

4.  عدم بررسی میزان تراز آب و رطوبت خاک

5.  آسیب و شکستگی لوله های آب در داخل سازه یا اطراف آن

6.  عدم توجه به قنات و چاه در ساختمان

7.  مشکلات اقتصادی که مانع از اجرای برخی موارد در روند اجرای پروژه می شود

8.  افزایش وزن سازه بدون توجه به قدرت تحمل فونداسیون و ظرفیت باربری پی ساختمان

9.  خاک ضعیف زیر ساختمان و عدم تحمل بار ساختمان

10.  خاک ‌های نامناسب با تراکم ضعیف

11.  بارندگی یا خشکسالی نامنظم

12.  زهکشی ضعیف در اطراف خانه

13.  تغییرات در جدول آب زیرزمینی

14.  درختان بالغی که در مجاورت خانه رشد می ‌کنند

15.  پمپاژ روغن یا آب از زمین مجاور

تعمیر نشست ساختمان

همان‌ طور که قبلاً هم اشاره کردیم می‌ توان با تدابیر مختلف قبل از ساخت سازه از نشست ‌های احتمالی آن جلوگیری کرد و یا در صورت مشاهده علائم نشست آن را کنترل نمود. در ادامه برخی از روش ‌هایی که می ‌توانید انجام دهید ارائه شده است.

*  استفاده از ستون‌ های مارپیچ

از ستون ‌های مارپیچ به ‌طور معمول برای جک زدن ستون‌ های بالایی سازه استفاده می‌ شود. فاصله بین این ستون ‌ها باید حدود 1.5 متر باشد و تا رسیدن به یک خاک مناسب یا بسترهای سنگی ادامه پیدا می ‌کند.

*  تراز کردن دال

زمانی که ترک ‌هایی ایجاد می ‌شود باید دال ‌های ساختمان تراز شوند. برای این کار از روش ‌های مختلفی استفاده می‌ کنند؛ مثلاً موادی مثل بتن روان یا دوغاب را داخل دالی که دچار نشست شده است پمپاژ می ‌کنند. با این کار میزان فشار بر خاک زیر ساختمان یکپارچه می ‌شود و از نشست‌ های بعدی جلوگیری خواهد شد. علاوه بر این روش می ‌توان از پوشش پلی اورتان نیز استفاده کرد که گران تر از روش قبلی خواهد شد؛ اما قوی ‌تر است و طول عمر بیشتری هم دارد. به علاوه رطوبت را در خودش نگه نمی ‌دارد و کار تعمیرات زودتر به پایان می ‌رسد.

راه های جلوگیری از نشست ساختمان چیست؟

رعایت تمام موارد ذکر شده به عنوان دلایل ذکر شده برای نشست ساختمان می تواند مانع از نشست سازه شود اما رعایت برخی نکات دیگر می تواند احتمال نشست ساختمان را تا حد زیادی کاهش دهد. این موارد عبارت هستند از:

_  مقاوم سازی پی و افزایش ظرفیت باربری

_  تعبیه ی دستک و پایه در زیر فونداسیون

_  سبک سازی ساختمان

_  برقراری پیوستگی بین ستون ها و با دیوارهای سازه

_  افزایش تعداد ستون های سازه

دستک زنی چیست؟

اگر ساختمانی که دچار نشست شده است دارای دو یا سه طبقه باشد و نتوان با راهکارهای قبلی جلوی پیشرفت نشست را گرفت معمولاً از دستک زنی در سطح زیر پی برای نگهداری سازه استفاده می ‌شود. مراحل انجام این روش به شکل زیر خواهد بود:

1.  می ‌توان کانالی با ابعاد مشخص حفر کرد که در آن طول دستک بتن کمتر از 2.5 متر، حداقل میزان عرض 40 سانتیمتر و حداقل ارتفاعش 60 سانتیمتر ‌باشد.

2.  سپس مرکز دستک در وسط پی قرار می‌ گیرد. مرکز دستک باید طوری قرار بگیرد که نصف طول دستک در یک سمت و نصف دیگر آن در سمت مخالف باشد.

3.  در دو طرف سطح زیر کانال بتن گرم ریخته می ‌شود و دیواری نیمه آجری می ‌سازیم که نقش قالب را ایفا خواهد کرد. با این کار کانال برای بتن ‌ریزی آماده می ‌شود.

4.  بعد از انجام بتن ‌ریزی باید به اندازه 10 سانتیمتر در بتن مش بندی شود و بتن‌ ریزی تا ارتفاع لازم ادامه پیدا می ‌کند. گاهی اوقات برای افزایش مقاومت بتن از آرماتوربندی هم استفاده می ‌شود.

5.  بتن ‌ریزی باید از طریق ویبره کردن انجام شود تا یک بتن کاملاً متراکم به دست بیاید؛ سپس سطح زیر حفره پی باید با دقت زیاد و مهارت پر شود.

ترمیم نشست پی ساختمان

از پیامدهای نشست پی ساختمان نمایان شدن ترک، شکستگی،‌ برآمدگی و طبله کردن دیوار و جدا شدن گچ و رنگ دیوار در نماهای داخلی و خارجی است.

هرچند این نشانه ها می تواند ناشی از رطوبت و حرارت هم باشد اما در صورتیکه ناشی از نشست پی ساختمان باشد برای ترمیم بتن و اصلاح آن می توان در ابتدا قسمت های طبله شده در دیوار های داخلی را جدا کرد و در صورتیکه آسیب دیدگی ها تا بخش های زیرین گسترش پیدا کرده باشد باید تمام آن بخش ها را جدا کنند و پس از زنجاب (خیس کردن آجر یا مصالح موجود در سازه برای پیشگیری از جذب آب ملات) آن را با استفاده از ملات سیمانی یا گچی بازسازی کنند.

در صورتیکه آسیب های ناشی از نشست پی ساختمان بصورت طبله کردن دیوارها در نمای خارجی ساختمان که عموما از جنس سنگ، آجر و کاشی است پدیدار شده باشد در ابتدا با دقت و با استفاده از چکش و قلم بخش های طبله شده را جدا می کنند و پس از زنجاب این نواحی با استفاده از مخلوط ماسه غربال شده و سیمان آنرا تعمیر می کنند.

یکی از راه های مهم و موثر در اصلاح و ترمیم نشست ساختمان، بهسازی خاک زیر پی ساختمان است. در صورتیکه بعد از کنترل و بررسی های مربوطه مشخص شد که کلیه مراحل طراحی و اجرای سازه براساس ضوابط و مقررات موجود طراحی و اجرایی بوده و فاقد خطاهای احتمالی است و تنها عامل بروز نشست ساختمان ناشی از ضعیف بودن خاک و کم بودن مقاومت فشاری خاک است که در اثر عوامل مختلفی مثل افزایش رطوبت و نشست آب از راه های مختلف رخ داده است. می توان ظرفیت باربری خاک را از طریق بهسازی خاک زیر پی از طرق مختلف بهبود بخشید. از روش های متداول برای این کار تزریق دوغاب سیمان یا میکروپایل است.