خطر فرونشست اصفهان را تهدید می کند

به گزارش اخبار ساختمان، به گفته مدیر دفتر منطقه ای مرکز تحقیقات راه، مسکن وشهرسازی اصفهان، امروز دو و نیم میلیون نفر از ساکنان شهر اصفهان در معرض خطر فرونشست قرار دارند و آنچه اهمیت مطالعات دشت اصفهان- برخوار را بیشتر می کند، نرخ رشد سریع فرونشست در منطقه و پیشروی آن به سمت شهر اصفهان و وجود المان های مهم شهری است.

حسین حجتی می گوید: فرونشست به قلب شهر اصفهان و خانه های مردم در خیابان های مهرآباد، لاهور و حمزه، فلکه فیض و ... رسیده و همچنین مناطق ۱۵ و ۱۲ و۱۱ و ۱۰ و ۷، ۱۴ شهرداری اصفهان در مدت دو سال دچار فرونشست شده اند و امروز حتی آثار آن در شهر اصفهان از فرونشست دشت ها فراتر رفته است.

همچنین مدیرکل سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی اصفهان با تاکید بر اینکه تمرکز جمعیتی در محدوده دشت اصفهان و زاینده رود است، می گوید: اگر زمانی فرونشست زمین رخ دهد زمین به راحتی فرو می ریزد؛ بنابراین اگر برای احیای زاینده رود فکری نکنیم، در آینده ای نزدیک احتمال می رود به یک باره زمین و خانه هایمان در زمین فرو بریزد.

به عقیده رضا اسلامی، فرونشست زمین در اصفهان همانند یک بیمار سرطانی در حال پیشروی است و اگر جلو آن گرفته نشود، تمام اصفهان درگیر آن خواهد شد، امروز حتی ترک های فرونشست زمین در ساختمان اتاق بازرگانی اصفهان خود را نشان داده است.

پیشتر نیز رئیس سازمان نظام مهندسی ساختمان اصفهان، از احتمال وقوع فاجعه ای جبران ناپذیر با وقوع پدیده فرونشست زمین در اصفهان خبر داده و گفته بود که با افزایش برداشت آب از سفره های زیرزمینی و زاینده رود، نه تنها ساختمان های قدیمی، بلکه ساختمان های تازه احداث نیز از ناحیه فرونشست زمین دچار آسیب و خسارت شده اند و اگر پدیده فرونشست زمین جدی گرفته نشود با وقوع آن و آسیب به خطوط گاز، شاهد فاجعه ای جبران ناپذیر در اصفهان خواهیم بود.

غلامحسین عسکری با بیان اینکه پدیده فرونشست زمین در برخی مناطق اصفهان همچون دشت دامنه با تخریب مناطق مسکونی پیش رفته است، البته در برخی مناطق حساس مطالعات و کار اجرایی در زمینه فرونشست زمین انجام شده است و استانداری و شرکت آب منطقه ای اصفهان پیگیر طرح هایی برای مقابله با این پدیده هستند.

او سال ۹۹ در این باره توضیح داد که با توجه به امنیتی بودن فرونشست زمین در برخی مناطق، بررسی و مطالعات لازم در این باره انجام شده است، اما برخورد با این پدیده نیازمند عزمی ملی بوده و آنچه مشخص است؛ هنوز کار اساسی برای مقابله با پدیده فرونشست زمین نشده است و در این راستا نیازمند جریان دائمی زاینده رود و همچنین جلوگیری از برداشت از سفره های آب زیرزمینی هستیم.

بررسی هشت ساله فرونشست زمین در منطقه مسکونی اصفهان

اما عضو هیات علمی دانشگاه آزاد نجف آباد در خصوص رسیدن ترک ها و آثار فرونشست زمین به منطقه مسکونی، و بناها و پل های تاریخی اصفهان، می گوید: طی هشت سال گذشته براساس جمع آوری اطلاعات حاصل از حفر بیش از ۲۵۰ گمانه شناسایی، چاه های آب و مطالعات ژئوفیزیک (مقاومت الکتریکی) و «گزارش بررسی مدیریت بهره برداری از منابع آب زیر زمینی» و در نهایت تهیه مدل سه بعدی عمق سنگ بستر دشت اصفهان برخوار مشخص شد که عمق سنگ بستر از حالت رخنمون (عمق سنگ بستر صفر) در دامنه های کوه همچون کوه صفه تا عمق حداکثر ۲۸۰ متر در منطقه حبیب آباد متغییر است.

بهرام نادی توضیح می دهد: در مرحله بعدی خصوصیات فیزیکی و مکانیکی خاک از جمله قابلیت تغییر شکل پذیری خاک تحت اثر بارگذاری به صورت آماری تعیین شد؛ احداث سازه و یا افت آب زیرزمینی مواردی از بارگذاری خاک است.

افت سطح آب های زیرزمینی در دشت اصفهان

او با بیان اینکه اطلاعات مورد نیاز بعدی تغییرات سطح آب زیر زمینی است که میزان بارگذاری به خاک و نرخ بارگذاری مشخص شود، اظهار می کند: بررسی سطح آب های زیرزمینی اصفهان از سال ۱۳۶۰ تا ۱۳۹۸ براساس آمار رسمی حاصل از پایش چاه های آب، نشان دهنده افت آب به میزان ۱۸ تا ۷۰ متر در مناطق مختلف دشت است.

او با تاکید بر اینکه فرونشست زمین تابعی از عمق سنگ بستر، نوع خاک و میزان افت آب است، توضیح داد: هر چه ضخامت خاک بر روی سنگ بستر بیشتر باشد، میزان فرونشست زمین ناشی از افت آب زیر زمینی بیشتر خواهد بود.

این دکتری عمران - ژئوتکنیک توضیح می دهد: نتایج حاصل از مدل های عددی براساس تمام اطلاعات فوق نشانگر میزان فرونشست بر اساس عمق آبرفت و میزان افت سطح آب زیر زمینی است.

میزان فرونشست در اصفهان بیش از توان تحمل سازه ها

او تاکید می کند: باتوجه به اینکه عمق آبرفت در میدان نقش جهان برابر ۱۰۰ متر است و افت سطح آب زیرزمینی به دلیل برداشت های بی رویه، پتانسیل در این ناحیه تقریبا تا ۵۰ سانتیمتر وجود دارد و این عدد بسیار بیشتر از توان تحمل تمام سازه های موجود در این منطقه است.

نادی همچنین می افزاید: براساس نتایج مدل سازی های انجام شده در آبرفت به ضخامت ۲۸۰ متری منطقه حبیب آباد اصفهان، پتانسیل فرونشست در این ناحیه تقریبا ۱۹۵ سانتیمتر خواهد بود.

او تاکید می کند: از سوی دیگر سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور حداکثر نرخ سالانه فرونشست دشت اصفهان را ۱۸.۴ سانتیمتر اعلام کرده، در حالیکه نشست مجاز برای ساختمان ها با پی منفرد و مصالح بنایی تقریبا ۲.۵ سانتیمتر است.

او یادآور شد: خروجی های مدل سازی عددی و نتایج حاصل از اندازه گیری میزان فرونشست حاکی از ارقام نشست بسیار بیش از مقادیر استاندارد در طراحی سازه ها است.

قطعا بناهای تاریخی آثار فرونشست را تجربه می کنند

عضو هیات علمی دانشگاه آزاد نجف آباد با بیان اینکه افت سطح آب های زیرزمینی سبب ایجاد فرونشست می شود، توضیح داد: البته ممکن است بخشی ترک های سازه های تاریخی مربوط به سازه، انبساط و انقباض حرارتی و ... باشد، اما قطعا تمام ساختمان ها از جمله بناهای تاریخی و پل های تاریخی اصفهان آثار فرونشست زمین را تاکنون تجربه کرده اند و یا در آینده نیز مقادیر بیشتری از فرونشست را تجربه خواهند کرد.

او تاکید می کند: به طور قطع اگر سطح آبخوان اصفهان پایین تر از این برود، ترک های فرونشست دیگر به صورت ثابت باقی نمی مانند، بنابراین امروز بخشی از ترک های موجود بر پل های تاریخی ناشی از افت آب است و با پیشروی فرونشست، بر تعداد این ترک ها اضافه خواهد شد.

عضو هیات علمی دانشگاه آزاد نجف آباد، می گوید: باید توجه داشت زندگی و حیات یک شهر اهمیت بسیار زیادی دارد که کاملا وابسته به وجود آب است که بناهای تاریخی و مسجد جزئی از هویت آن شهر است.

او تصریح می کند: آثار تاریخی هویتی ارزنده از یک شهر زنده و پویا است با خالی کردن آب از آبخوان و مرگ تدریجی آبخوان مثل خالی شدن خون از رگ ها، هویت نیز رنگ می بازند.

آثار فرونشست زمین در نقاط مختلف اصفهان

نادی با تاکید بر اینکه آثار فرونشست زمین در نقاط مختلف این شهر کشیده شده است، می گوید: امروز آثار فرونشست را می توان به صورت نمونه در سازه هایی از پایانه امیرکبیر نیز مشاهده کرد.

او تاکید می کند: امروز مدل های عددی و نتایج قرائت دورسنجی از ماهواره ها و ... نشان می دهد که فرونشست زمین در اصفهان اتفاق افتاده و ادامه این روند، به طور قطع اثرات مخرب بر سازه ها، تاسیسات زیربنایی، سازه های تاریخی، محیط زیست و زندگی شهروندان خواهد داشت.

نادی می گوید: فرونشست زمین می تواند سبب بروز ترک در ساختمان های مصالح بنایی، چرخش ساختمان های بتنی و فولادی، افزایش تنش در تاسیسات شهری همانند لوله های گاز و ... شود.

این دکتری عمران و ژئوتکنیک با بیان اینکه اگر برخی اصرار بر ساده انگاری اثرات این پدیده دارند باید علاوه بر بررسی دقیق نرخ افت سالانه سطح آب زیر زمینی و فرونشست، اثرات مخرب آن بر سازه ها، تاسیسات زیر بنایی، سازه های تاریخی، محیط زیست را مشخص و راهکار مناسب کاهش و حذف این پدیده مخرب را در برنامه ریزی های کلان شهری در اولویت قرار دهند.

ایسنا